Home Dossiers Tweede Wereldoorlog Erwin Rommel (1891-1944)

Erwin Rommel (1891-1944)

  • Gepubliceerd op: 9 oktober 2006
  • Laatste update 09 mrt 2023
  • Auteur:
    Jan Schulten
  • 12 minuten leestijd
Portret van Erwin Rommel.
Hitler in de Tweede Wereldoorlog
Dossier Tweede Wereldoorlog Bekijk dossier

Erwin Rommel is een van de bekendste Duitse generaals uit de Tweede Wereldoorlog. Hij was een kundig generaal en een dappere vechtjas, gevreesd en bewonderd aan beide zijden van het front. Maar hij was ook ijdel, politiek naïef en trouw aan de Führer. Portret van een veelzijdig militair.

Voor een energiek en eerzuchtig officier als Erwin Rommel is het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog een gouden kans. Hij is pas echt in zijn element als zijn regiment ten strijde trekt. Op 21 augustus 1914 levert het peloton van tweede luitenant Rommel zijn eerste gevecht met de vijand, in de buurt van het Noord-Franse Longwy. Rommel is voortdurend vooraan te vinden; hij geeft niet alleen leiding aan zijn peloton, maar mengt zich ook persoonlijk in de strijd. Dit gedrag zal hij zijn leven lang volhouden. 

Meer lezen over de Tweede Wereldoorlog? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Op 14 september 1914 raakt Rommel tijdens gevechten gewond aan zijn linkerdij, wat hem het IJzeren Kruis der tweede klasse opleverde. Als hij in januari 1915 hersteld is, onderscheidt hij zich meteen weer in de strijd – en raakt opnieuw gewond. Na zijn bevordering tot eerste luitenant wordt hij in oktober 1915 naar het Württembergische Gebirgsbataillon overgeplaatst. Met zijn onverschrokkenheid heeft Rommel inmiddels behoorlijk naam gemaakt, en hij wordt bevorderd tot compagniescommandant.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Op 24 oktober 1917 wordt zijn bataljon ingezet bij de Slag van Caporetto. Rommel overtreft zichzelf, zijn eenheid verovert de belangrijke berg Matajur. Het levert hem de hoogste Pruisische onderscheiding voor betoonde moed op, de Pour le Mérite. De eerzuchtige Rommel eindigt de Eerste Wereldoorlog in de rang van kapitein en zet zijn militaire loopbaan in de Reichswehr voort.

Rommel bewondert Hitler

Deze Reichswehr is een echt vredesleger, met weinig bevorderingsmogelijkheden. Rommel moet tot 1933 wachten eer hij eindelijk tot majoor bevorderd wordt. Als hij in 1936 de beveiliging van Adolf Hitler op zich moet nemen tijdens de Rijkspartijdag in Neurenberg, komt zijn carrière in een stroomversnelling. Rommel bewondert de in zijn ogen geniale Hitler, terwijl deze van zijn kant grote affiniteit heeft met de dappere en hem zeer toegewijde troepenofficier. 

In 1937 publiceert Rommel zijn boek Infanterie greift an, over zijn ervaringen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het wordt een bestseller. De contacten tussen Hitler en Rommel intensiveren zich, en Hitler bevordert hem in 1939 tot generaal-majoor en stelt hem aan als commandant van het Führerhauptquartier.

Tijdens de Duitse veldtocht tegen Polen in september 1939 verkeert Rommel voortdurend in de nabijheid van Hitler. Dat geeft scheve ogen bij de Duitse legerleiding: daar vindt men Rommel een parvenu die met steun van Hitler carrière maakt. Dat negatieve beeld wordt nog versterkt als Rommel op 2 februari 1940 door persoonlijk ingrijpen van Hitler het commando over de Zevende Pantserdivisie krijgt. 

Rommel is Hitlers lievelingsgeneraal

Als op 10 mei 1940 het Duitse offensief in het westen losbarst, is Rommel pas echt in zijn element. Hoewel zijn divisie in de Blitzkrieg geen bijzondere rol speelt, weet hij zich goed te verkopen. Net als in de Eerste Wereldoorlog is hij ook nu voortdurend in de voorste lijn te vinden en bemoeit hij zich met de details van de gevechtsvoering. Dat zijn divisie toch goed functioneert, is vooral te danken aan zijn uitstekende stafofficieren en de betrekkelijk eenvoudige gevechtsopdracht van zijn divisie. Ingeklemd tussen de andere Duitse divisies moest deze snel naar de Noordzeekust oprukken. 

Hitler is diep onder de indruk van de prestaties van zijn lievelingsgeneraal

Door de weinig adequate tegenstand van de Fransen en Engelsen verloopt de Duitse opmars vlot; er doen zich weinig onverwachte gebeurtenissen voor. Hitler is desalniettemin diep onder de indruk van de prestaties van zijn lievelingsgeneraal en beloont hem met het Ridderkruis van het IJzeren Kruis. Voor de andere generaals, die vinden dat zij niet voor hem onderdoen, is dat een bittere pil. 

Rommel en het Afrikakorps

Na de succesvolle beëindiging van de strijd in Frankrijk geeft Hitler onmiddellijk opdracht de aanval op Rusland voor te bereiden. Deze voorbereiding wordt danig verstoord door een actie van zijn Italiaanse bondgenoot Mussolini: in september 1940 besluit deze om in Noord-Afrika op oorlogspad te gaan. Vanuit Libië valt het Italiaanse leger met een grote overmacht het door Britse troepen verdedigde Egypte binnen, maar die aanval loopt al na ongeveer tachtig kilometer vast, omdat de Italiaanse aanvoerlijnen te lang worden en de troepen niet bepaald overlopen van strijdlust. Op 7 december 1940 gaan de Engelsen in de tegenaanval en drijven de Italianen tot ver in Libië terug. 

Hitler stuurt twee Duitse divisies naar Libië onder bevel van Rommel

Hitler moet zeer tegen zijn zin zijn Italiaanse bondgenoot te hulp schieten. Hij stuurt twee Duitse divisies naar Libië onder bevel van Rommel. Op 12 februari 1941 arriveert Rommel met de eerste eenheden in Noord-Afrika. Officieel staat hij onder Italiaans bevel, maar hij ontwikkelt meteen zijn eigen plannen. Ook al is pas één Duitse divisie gearriveerd, toch gaat Rommel samen met enkele Italiaanse eenheden tot de aanval over. De Engelsen worden verrast en op de vlucht gejaagd. Op 14 april 1941 bereikt het Duitse Afrikakorps de Egyptische grens.

Rommel is opnieuw voortdurend in de voorste lijn te vinden; hij laat het routinewerk aan zijn stafofficieren over. Zijn afwezigheid op zijn commandopost werkt niet al te belemmerend op de operationele besluitvorming. Het Noord-Afrikaanse front is namelijk door de geografische omstandigheden betrekkelijk eenvoudig: de strijd wordt uitgevochten op een vrij smalle kuststrook, in het zuiden begrensd door de woestijn. De strijdende partijen kunnen alleen maar voor- of achteruit. Naarmate het Afrikakorps verder oprukt, worden de aan- en afvoerlijnen langer, en nemen de logistieke problemen voor Rommel toe. 

Woestijnvos

Nadat Duitsland op 22 juni 1941 Rusland is binnengevallen, daalt de belangstelling van de Duitse legerleiding voor het wel en wee van het Afrikakorps tot het nulpunt. Herhaaldelijke verzoeken van Rommel om meer steun worden niet of nauwelijks gehonoreerd. De Engelsen profiteren hiervan en drijven eind 1941 de Duitse troepen ver terug. Rommel laat het er echter niet bij zitten. In de zomer van 1942 rukken zijn troepen steeds dieper Egypte binnen, tot op 2 september 1942 bij El Alamein zijn opmars tot stilstand komt. 

Rommel wordt geportretteerd als grote veldheer tegen wie maar weinigen opgewassen zijn

Voor de Duitse propaganda zijn de successen van Rommel in de zomer van 1942 een dankbaar onderwerp, zeker tegen de achtergrond van het minder voorspoedige verloop van de strijd in Rusland. Rommel wordt geportretteerd als de grote veldheer tegen wie maar weinigen opgewassen zijn. Hij werkt zelf graag mee aan dat beeld: met zijn militaire onderscheidingen om de hals en op de borst en zijn maarschalkstaf in de hand is hij een imposante verschijning; als er fotografen in de buurt zijn, zorgt hij ervoor dat foto’s van opzij genomen worden, zodat zijn wilskrachtige kin goed uitkomt.

Ook de Engelsen hebben er alle belang bij om Rommel buitengewoon militaire kwaliteiten toe te dichten: dan zijn hun nederlagen immers niet aan Engelse tekortkomingen te wijten, maar aan de buitengewone leiderscapaciteiten van Rommel. De Britten geven hem de bijnaam ‘Woestijnvos’; hij wordt geprezen om zijn eerlijke manier van oorlogvoeren. Churchill zegt in januari {C}1942 in het Lagerhuis: ‘We hebben te maken met een vermetele en bekwame tegenstander. Ik aarzel niet om hem een groot generaal te noemen.’ 

Montgomery en El Alamein

Al deze lof voor zijn tegenstander komt de nieuw aangetreden Engelse generaal Bernard Montgomery, die in ijdelheid en eerzucht niet voor zijn Duitse tegenstander onderdoet, buitengewoon goed uit. Want hoe groter de waardering voor Rommel, des te groter zal de waardering voor hem zijn wanneer hij erin slaagt het fenomeen Rommel te verslaan. 

Na de slag bij El Alamein rest voor Rommel niets anders dan de terugtocht

Gezien de grote overmacht aan personeel en materieel waarover Montgomery beschikt, en het algemene oorlogsverloop, waardoor de strijd in Noord-Afrika vanuit de Duitse optiek op het tweede plan komt te staan, is het voor Montgomery niet moeilijk de Woestijnvos in het zand te doen bijten. Na de Slag bij El Alamein, die Montgomery in oktober 1942 weet te winnen, rest voor Rommel niets anders dan de terugtocht.

In maart 1943 keert Rommel geestelijk uitgeput en gedesillusioneerd naar Duitsland terug om door zijn geliefde Führer opnieuw geïnspireerd te worden. Na een rustperiode krijgt hij een nieuwe taak toegewezen: de versterking van de Atlantikwall en het verijdelen van een mogelijke geallieerde landing. Vol overtuiging gaat hij op 30 november 1943 aan de slag. 

Inspectie en verdediging van de Atlantikwall

Rommel begint zijn inspectie van de Atlantikwall in Denemarken en trekt vandaar naar het zuiden. Zijn bezoeken zijn gevreesd, want de veldmaarschalk is niet snel tevreden en uit zijn ongenoegen in niet mis te verstane taal. Zonder enige gêne veegt hij hoge officieren de mantel uit in het bijzijn van hun ondergeschikten. 

Von Rundstedt heeft geen hoge dunk van Rommel

Behalve de versterking van de Atlantikwall worden de bevelsverhoudingen met het oog op een mogelijke geallieerde invasie aangepast. Veldmaarschalk Gerd von Rundstedt heeft als Oberbefehlshaber West het opperbevel. Rommel, die aanvankelijk alleen aan Hitler rechtstreeks verantwoording hoeft af te leggen, komt met zijn Legergroep B onder bevel van Von Rundstedt te staan.

Hij wordt verantwoordelijk voor de verdediging van het kustgebied ten noorden van de Loire tot aan Denemarken. De persoonlijke verhouding tussen de beide veldmaarschalken lijkt aanvankelijk hartelijk, maar Von Rundstedt heeft geen hoge dunk van Rommel: volgens hem heeft die onvoldoende capaciteiten om een legergroep te commanderen.  

Rommel na D-Day en de mislukte aanslag op Hitler

Na de succesvolle geallieerde landing in Normandië op 6 juni 1944 is het voor Rommel duidelijk dat voortzetting van de strijd aan het westelijk front tot de ondergang van Duitsland zal lijden. Verschillende keren stelt hij Hitler voor om met de Amerikanen en Engelsen te gaan onderhandelen over een beëindiging van de strijd, om vervolgens gezamenlijk de rode vloedgolf uit het oosten te keren. Hitler wijst deze voorstellen van Rommel krachtig van de hand, maar handhaaft hem als bevelhebber van de Legergroep B. 

Hitler besluit dat Rommel uit de weg geruimd moet worden

Op 17 juli 1944 raakt Rommel tijdens een inspectietocht in de frontlijn zwaar gewond en wordt naar een ziekenhuis afgevoerd. Drie dagen later vindt de mislukte aanslag op Hitler plaats en beginnen de arrestaties van de samenzweerders. De Duitse militaire verzetsgroep die voor de bomaanslag verantwoordelijk is, heeft nauwe contacten met hoge Duitse officieren in Frankrijk.

Omdat de groep in Rommel een geschikte onderhandelingspartner met de geallieerden ziet, polsen zij de veldmaarschalk uiterst omzichtig over zijn mogelijke medewerking bij een eventuele machtsovername. Het is vrijwel zeker dat hij niet op de hoogte is geweest van de plannen om Hitler uit te schakelen en vermoedelijk niet eens in de gaten heeft gehad dat het militaire verzet van zijn diensten gebruik wilde maken. Tijdens de ondervragingen van de gearresteerde samenzweerders nemen de verdenkingen tegen Rommel toe. Hoewel zijn directe betrokkenheid bij de aanslag van 20 juli onwaarschijnlijk is, besluit Hitler dat Rommel uit de weg geruimd moet worden. 

Zelfmoord of oneervol ontslag

Op 14 oktober 1944 krijgt Rommel – die inmiddels uit het ziekenhuis ontslagen is en voor verder herstel bij zijn familie in Herrlingen verblijft – bezoek van de generaals Burgdorf en Maisel. Zij brengen de veldmaarschalk op de hoogte van de beschuldigingen die tegen hem zijn uitgebracht. Rommel ontkent: ‘Ik voel mij niet schuldig. Ik heb niet meegedaan aan de aanslag. Ik heb mijn hele leven lang mijn vaderland gediend en het goede gedaan.’ 

Ik heb mijn hele leven lang mijn vaderland gediend en het goede gedaan

Hij neemt afscheid van zijn vrouw en zoon, en vertrekt per auto met Burgdorf en Maisel. Zij stellen hem voor de keuze: zelfmoord plegen en daarmee zijn familie voor arrestatie behoeden, of oneervol ontslag uit de Wehrmacht gevolgd door het doodvonnis van het Volksgerichtshof. Rommel kiest voor zelfmoord. Onderweg geeft Burgdorf de veldmaarschalk een cyaankalicapsule; enkele minuten later sterft hij.

Officieel wordt bekendgemaakt dat Rommel onverwachts aan zijn verwondingen is overleden. Hitler stuurt Lucie Rommel een condoleancebrief en de overleden veldmaarschalk krijgt een staatsbegrafenis. Von Rundstedt houdt de grafrede, en eindigt pathetisch met: ‘Zijn hart behoorde de Führer!’ De werkelijke gang van zaken was slechts in een zeer kleine kring rondom Hitler bekend, want ten koste van alles moest voorkomen worden dat bekend zou worden dat de populaire veldmaarschalk zich tegen Hitler gekeerd zou hebben. 

Rommel na de Tweede Wereldoorlog

Na de Tweede Wereldoorlog wacht Rommel een nieuwe heldenrol in de gedaante van de grote veldheer die op een uiterst faire wijze de oorlog gevoerd had en nauw bij het militaire verzet tegen Hitler betrokken was geweest. 

Na de Tweede Wereldoorlog wacht Rommel een heldenrol in de gedaante van grote veldheer

In december 1948 vraagt bondskanselier Adenauer aan de voormalige chefstaf van Rommel, Hans Speidel, om een bijdrage te leveren aan de wederopbouw van het Duitse leger. Speidel laat deze buitenkans niet lopen en is nauw betrokken bij de oprichting van de Duitse Bundeswehr in 1955. In 1949 verschijnt van zijn hand het boek Invasion 1944. Ein Beitrag zu Rommels und des Reiches Schicksal. In dat boek worden de veldheerskwaliteiten van Rommel breed uitgemeten en diens deelname aan het verzet tegen Hitler uitvoerig aan de orde gesteld. 

Genuanceerder beeld van Rommel

Aangezien de Bundeswehr niet buiten de officieren en onderofficieren van de voormalige Wehrmacht kan, is Rommel uitstekend geschikt om voor hen als voorbeeld te dienen. Verscheidene Duitse kazernes zijn dan ook naar de veldmaarschalk vernoemd. 

Rommel was toch meer vechtjas dan veldheer

In de loop van de jaren zeventig van de twintigste eeuw ontstaat een genuanceerder beeld van de veldmaarschalk. Hij was toch meer vechtjas dan veldheer, terwijl zijn bijdrage aan het verzet tegen Hitler uiterst marginaal is geweest.