Ravenna was een van de belangrijkste centra van vroegchristelijke kunst. Aan de hand van deze Italiaanse stad laat de Britse historicus Judith Herrin zien hoe het West-Romeinse Rijk zich ontwikkelde – en ten onder ging.
De Late Oudheid (300-600 n.Chr.) spreekt niet erg tot de verbeelding. De grandeur van Rome was afgebladderd en het rijk was uiteengevallen in een westelijk en oostelijk deel. Het oostelijke rijk wordt vaak geassocieerd met paleisintriges, terwijl in het westen de klassieke beschaving onder de voet zou zijn gelopen door barbaren. Hoewel specialisten hebben aangetoond dat beide beelden onjuist zijn, is deze periode door populariserende auteurs lange tijd stiefmoederlijk behandeld.
Wilt u meer recensies van historische boeken lezen? Schrijf u dan in voor onze gratis maandelijkse boekennieuwsbrief.
Aan Judith Herrin (1942) heeft dit niet gelegen, want zij heeft uiterst leesbare boeken geschreven over het Byzantijnse Rijk en het vroege christendom. In Ravenna beschrijft ze deze overgangsperiode aan de hand van de Italiaanse stad, die tussen 402 en 476 de hoofdstad van het West-Romeinse Rijk was. Ze begint haar verhaal aan het einde van de vierde eeuw en trekt het door tot de heerschappij van Karel de Grote, die voor de paltskapel van Aken niet alleen het grondplan van de San Vitale in Ravenna ‘leende’, maar ook zuilen en marmeren ornamenten meenam.
In 476 zette de Romeinse generaal van barbaarse afkomst Odoaker de 11-jarige West-Romeinse keizer Romulus Augustulus af en riep zichzelf uit tot koning van Italië. Vijftien jaar later werd Odoaker vermoord door de Ostrogotische krijgsheer Theodorik, die eerst Byzantium had belegerd, maar op verzoek van de Oost-Romeinse keizer zijn aandacht en hebzucht verlegde naar Italië. Tot het begin van de achtste eeuw was Ravenna de zetel van de Byzantijnse gouverneur in Italië, waarna het gebied onder de voet werd gelopen door de Lombarden.
Herrin beschrijft de ontwikkelingen op politiek, religieus, cultureel en sociaal gebied. Ze stelt dat Ravenna de smeltkroes was waarin Romeinse, Griekse, islamitische en ‘barbaarse’ invloeden een amalgaam vormden dat je kunt identificeren als het begin van ‘Europa’. Deze claim is omstreden, maar Ravenna doet wel denken aan een van de vele mozaïeken die de stad beroemd maakten: al die culturen leverden kleurrijke steentjes waaruit een specifieke christelijke cultuur werd opgebouwd.
Ravenna. Hoofdstad van het West-Romeinse Rijk, smeltkroes van Europa
Judith Herrin
639 p. Omniboek, € 40,-
