De egyptologie moet het gesprek blijven aangaan met alternatieve ideeën en buitenissige interpretaties van het Oude Egypte, vindt Ben van den Bercken, egyptoloog en conservator van de collectie Egypte en Soedan van het Allard Pierson in Amsterdam. ‘Als iemand vraagt waar de aliens zijn gebleven die de piramiden hebben gebouwd, dan ga ik daarover het gesprek aan op basis van wetenschappelijke argumenten.’
Over het Oude Egypte doen al tweehonderd jaar allerlei ‘bijzondere’ theorieën de ronde: neem de vloek van de farao, de link tussen Egypte en Atlantis en het idee dat aliens de piramiden hebben gebouwd. Het onderwerp heeft ook de belangstelling van de wetenschappelijke egyptologie; het Allard Pierson wijdde er in 2021 een symposium aan, Alternative Egyptology. Van den Bercken heeft de gelijknamige symposiumbundel samengesteld.
Meer interviews lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
‘De egyptologie heeft zich in de negentiende eeuw in een lastig spanningsveld ontwikkeld,’ vertelt Van den Bercken. ‘Wetenschap en pseudowetenschap bestonden naast elkaar en gebruikten de media om hun ideeën te verspreiden. Niet iedereen wist onwetenschappelijke interpretaties te onderscheiden van wetenschappelijke ideeën. Dat heeft parallellen met onze tijd.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Pseudowetenschappers
Het is soms lastig om mensen ervan te overtuigen dat de realiteit genuanceerder ligt dan zij denken, merkt Van den Bercken op. ‘Ten eerste zijn we nog niet klaar met het ontcijferen van de teksten die we hebben gevonden en die nog steeds worden gevonden. Egyptologen blijven onze kennis verfijnen en archeologen doen nog steeds nieuwe ontdekkingen die ons beeld van Egypte verrijken, nuanceren en bijstellen. Er is nog altijd ruimte voor interpretatie.’
‘Daarnaast hebben mensen behoefte aan snelle antwoorden en zekerheden. Als een tv-programma twee zaken op een niet-wetenschappelijke manier met elkaar verbindt, krijgen de kijkers die “zekerheid” direct. Maar wetenschappelijk onderzoek kost veel meer tijd, en als er iets te melden is, moeten we soms nog een slag om de arm houden. Daarom is het belangrijk dat wetenschappers het gesprek aangaan en de “makkelijke conclusies” van pseudowetenschappers van kanttekeningen voorzien, ook in de media.’
Van den Bercken is niet bang dat die pseudowetenschappelijke ideeën alleen al door de aandacht van de reguliere wetenschap meer geloofwaardigheid krijgen. Zelf gaat hij altijd in gesprek met mensen. ‘Ik krijg geregeld mails met de vraag hoe de piramiden zijn gebouwd – iets wat we nog steeds niet precies weten – en soms komen mensen dan met hun eigen ideeën. Als iemand vraagt waar de aliens zijn gebleven die de piramiden hebben gebouwd, dan ga ik daarover het gesprek aan op basis van wetenschappelijke argumenten. Ik leg uit dat we geen bewijs hebben dat er buitenaardse wezens bij betrokken zijn geweest en ik vertel wat we op basis van wetenschappelijk onderzoek wél weten. Vanuit de wetenschap moet er altijd ruimte zijn voor dialoog.’
Alternative Egyptology. Critical Essays on the Relation between Academic and Alternative Interpretations of Ancient Egypt
Onder redactie van Ben van den Bercken
182 p. Sidestone Press, € 35
