Een weetje: de eerste gedrukte krant in ons land verscheen in Amsterdam op 14 juni 1618. Geen dagblad; de krant verscheen meestal op zaterdag. Actualiteit stond hoog in het vaandel, evenals professionaliteit. De gedrukte krant had een lang leven, in tijden en ontijden, zoals blijkt uit de vele onderscheiden periodes die in deze academisch getoonzette bundel over het voetlicht worden gebracht.
Grofweg kun je zeggen dat de gedrukte krant een onbedreigd medium was vanaf de Gouden Eeuw tot het illustere moment dat de digitale krant zijn intrede deed. Die revolutie vond plaats op Oudejaarsdag 1994. In Eindhoven, uitgerekend. De toenmalig hoofdredacteur Joep van het Hart van het Eindhovens Dagblad had groen licht gegeven om artikelen uit zijn krant op de website te zetten. Misschien wel leuk, dacht de economieredacteur en initiator Jan van de Ven. De rest is geschiedenis.
Op een bepaalde manier is de cirkel rond: een stijgend aantal lezers geeft tegenwoordig de voorkeur aan een abonnement met digitale toegang tot de krant en het papieren exemplaar in ‘een lang weekend’ door de brievenbus. De zaterdagkrant, waar het allemaal mee begon, als laatste bastion.
Er valt veel, vanuit verschillende invalshoeken, te zeggen over dit mooie medium – vooral de ‘dode bomen’-variant, wat mij betreft. Dat gebeurt dan ook overtuigend en serieus in De krant. Een cultuurgeschiedenis. Zo lezen we – verheugend voor wie de krant liefheeft – dat de krant tussen 1950 en 2000 invloedrijker werd dan ooit: ‘De totale dagbladoplage, die in 1950 nog 2,7 miljoen bedroeg, zou met ruim 4,6 miljoen in 1996 een absoluut hoogtepunt in vier eeuwen krantengeschiedenis bereiken.’ Over de golven dagbladfusies vanaf de jaren zestig moeten we het bij dat klaroengeschal maar niet hebben. Die fusies hadden vaak dramatische personele gevolgen.
Boeiend is een opmerking van Jan Blokker, die zegt dat het echte gevaar voor de krant niet het internet is (in zijn optiek ‘een hulpmiddel’), maar de angst van journalisten voor het verlies van hun bestaanszekerheden. Een visionaire uitspraak: legio zijn inmiddels de verhalen over een angstcultuur bij sommige grote kranten. Noest doorgaan met ‘tegels lichten’ – H.J.A. Hoflands gevleugelde term voor onderzoeksjournalistiek – zou wat Blokker betreft de remedie moeten zijn. Laten we het hopen.
De krant. Een cultuurgeschiedenis
Huub Wijfjes en Frank Harbers (red.) 368 p. Boom € 34,90
Dit artikel is exclusief voor abonnees
