De live-sportverslagen van de Joodse radiojournalist Han Hollander waren legendarisch. Zelfs Adolf Hitler erkende zijn verdiensten. Maar dat redde Hollander uiteindelijk niet van de gaskamer.
Sport- en mediageschiedenis zijn matig ontwikkelde gebieden in de historische wetenschap. Merkwaardig, want sport en media zijn cruciaal voor de moderne cultuurgeschiedenis. Daarom kunnen we blij zijn met de biografie die oud-radiojournalist Govert van Brakel heeft geschreven over Han Hollander (1886-1943). Deze sportjournalist groeide op een Joods gezin in Deventer. In die stad richtte hij samen met zijn broer en andere jongelingen in 1902 de voetbalclub Be Quick op, drie jaar later hernoemd tot Go Ahead.
Meer recensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Het voetbal en de sportjournalistiek maakten in de jaren daarna een enorme ontwikkeling door. Hollander zat op het kruispunt daarvan. Sinds 1921 was hij sportverslaggever van dagblad De Telegraaf. Maar de meeste bekendheid kreeg hij toen hij in op 11 maart 1928 het allereerste live-radioverslag van een wedstrijd van het Nederlands voetbalelftal mocht verzorgen voor de AVRO.
Zijn vaardigheid om luisteraars mee te voeren in de soms enerverende acties op het voetbalveld zette de toon voor vele generaties voetbalverslaggevers na hem. In de jaren dertig werd Hollander met zijn live-sportverslagen – hij besprak niet alleen voetbal – een nationale bekendheid. Zijn commentaren vanuit Berlijn bij de Olympische Spelen in 1936 zijn legendarisch geworden. Als dank kreeg hij van Führer Adolf Hitler een oorkonde en een eremedaille voor zijn inspanningen om de Spelen tot een succes te maken.
Dat zoiets uit handen van een antisemitische dictator niets waard was, bleek toen Hollander in 1942 en 1943 probeerde aan deportatie te ontkomen. Hij werd op 9 juli 1943 samen met zijn vrouw vergast in Sobibor. Met politiek had hij zich nooit zo bemoeid en zijn Joodse identiteit stelde niet veel voor. Maar daar hadden de Duitsers geen boodschap aan.
Van Brakels boek geeft een fraai portret van Hollanders leven, met veel prachtige details en schitterende citaten. Aan alles is te zien dat er nauwgezet en toegewijd onderzoek aan ten grondslag ligt. Daarom is het wel een enorm gemis dat annotatie en een register in het boek ontbreken. Vooral journalisten zeggen dat ze die achterwege laten om de leesbaarheid van een boek niet te verminderen. Dat is op zichzelf al een misverstand, bovendien maakt het een mooi en toegankelijk geschreven boek voor verder onderzoek vrijwel onhanteerbaar. Jammer voor sport- en mediahistorici.
Han Hollander. De eerste radiostem van het Nederlandse voetbal
Govert van Brakel
352 p. Balans, € 25,-
Openingsafbeelding: Han Hollander geeft commentaar op de interland Nederland- Schotland in 1938.