Centrumdenken (vervolg)

In mijn eerste artikel over centrumdenken heb ik geprobeerd aan te tonen dat deze vijf dictators (Hitler, Stalin, Mussolini, Mao en Napoleon) alle vijf een religieuze geboortedatum hadden die hen linkte aan het religieuze centrum van hun cultuur en dat zij hier waarschijnlijk veel waarde aan toekenden. In de Tweede Wereldoorlog was echter ook Japan een van de as-mogendheden en de vraag is dan ook: had Japan ook een leider met een religieuze geboortedatum?

Hirohito werd geboren op 29 april, voor zover ik weet is dat geen religieuze geboortedatum en de premiers van japan waren te talrijk in de periode van de expansie van japan tussen de twee wereldoorlogen om er een aan te wijzen die van belang zou kunnen zijn. De keizer is in Japan sowieso al heilig als hogepriester van het shintoisme.

Wat er wel gebeurde was dat het keizerschap van Hirohito begon op 25 december 1926, Eerste Kerstdag. Vaak wordt deze datum ook als officiele sterfdatum gegeven van de vorige keizer, de vader van Hirohito, genaamd Taisho, maar volgens biograaf Edward Behr (Hirohito. De keizer die moest blijven) zou Taisho, die al een aantal weken op sterven lag, gestorven zijn op 18 december, maar werd zijn overlijden pas 25 december bekend gemaakt. Hirohito was al vanaf  1921 prins regent over zijn vader, omdat deze te ziek was om het keizerlijke plichten uit te voeren.

Onder het keizerschap van Hirohito verviel Japan tot een dictatuur en begon de expansiedrift in grote delen van azie. Na de Tweede Wereldoorlog werd Hirohito afgeschilderd (vooral door MacArthur) als een marionet van de militaire dictatuur, maar decennia later hebben journalisten en historici als Bix en Behr en anderen aangetoond dat hij van bijna alle belangrijke gebeurtenissen op de hoogte was en hierin een stem had, hij was veeleer manipulator dan marionet.

In dit licht  lijkt het erop, zeker gezien de religieuze geboortedata van de andere dictators, dat Hirohito de begindatum van zijn keizerschap niet zomaar heeft gekozen, maar dat dit een weloverwogen keuze was. Hierdoor was hij niet alleen al goddelijk volgens zijn eigen geloof, maar ook in het christelijk geloof – uiteindelijk het leidende geloof in de wereld op dat moment.

Hij koos als naam voor zijn keizerschap ‘showa’, hetgeen zoveel betekent als ‘verlichte vrede’, achteraf gezien een wrange ironie. Deze naam’showa’komt vaker voor in de japanse geschiedenis vanaf 660 voor christus, het jaar waarin Hirohito’s voorvader Jimmu als eerste keizer opduikt. Jimmu is een hemelse  zoon van een hele reeks goddelijke mythologische voorouders, een stamleider die de japanse eilanden veroverde en zijn wil oplegde aan de primitieve bevolking. De legende van deze ‘Jimmu’ werd onder keizer Meij (rond 1900) tot dogma verheven, een nuttige shintoistische ondersteuning van de herstelde macht van de keizer.

Het is misschien vreemd  om grote waarde te hechten aan deze legende, maar Hirohito vervult eigenlijk wel dezelfde rol als deze ‘Jimmu’,alleen dan in de rest van azie. Hirohito heeft in 1921, als kroonprins, een reis ondernomen naar Europa en deed Engeland, Frankrijk, België en Nederland aan, en bracht daarbij ook tweemaal een bezoek aan de paus. Daarbij werd hij begeleid door een Japanse katholiek, genaamd Sjinjiro Yamamoto(1877-1942, admiraal,diplomaat), die daarna twintig jaar lang Hirohito’s tutor zou blijven.

Daarnaast was de moeder van Hirohito, keizerin Teimei, opgevoed door een christelijk echtpaar  en zou ze elke dag in de bijbel lezen. Toen ze in 1912 keizerin werd, heeft ze zich veel bezig gehouden met christelijke goede doelen. (prof. kevin M Doak, Introduction catholicism, modernity and Japanese culture, xaviers legacies) Een bekende uitspraak die zij zou hebben gedaan, luidt: ‘wat dit land nodig heeft is christendom’.

Hirohito stond dus al vanaf zijn jeugd onder christelijke invloed. In 1918 had Japan zelfs een katholieke premier die de verloving tussen Hirohito en zijn verloofde zou hebben gearrageerd. Het heeft er dus alle schijn van dat hirohito via deze ‘Jimmu’ en het dogma van deze hemelse zoon aansluiting heeft gezocht bij de christelijke hemelse zoon  door zijn keizerschap op eerste kerstdag te laten beginnen, onder een zogenaamd gunstig  gesternte; ‘Jimmu’ en Jezus versmelten samen in Hirohito. Eigenlijk eenzelfde soort verhaal als bij Mao, waar de chinese keizer ook als de  ‘zoon des hemels’ bekend staat.

Het lijkt vergezocht om uberhaupt een van deze dictators te linken aan Jezus/Nicolaas (zie mij artikel over Stalin op deze site )of ook maar te veronderstellen dat ze zich met de hen  zouden kunnen identificeren, maar wat ze eigenlijk doen is, de christelijke medemenselijkheid en het mededogen overboord gooien en dan houden ze alleen de goddelijke zoon/goddelijkheid  over. Voor dictators is dus alles manipuleerbaar; zowel mensen als middelen, maar ook ideeën, religie en heiligen. Ze vergoddelijken zichzelf oftewel ontmenselijken. Hun persoonlijkheidscultus, in hun eigen denken,  is hier waarschijnlijk voor een groot deel op gebaseerd. Goddelijkheid en dictatorschap lijken dus dicht  bij elkaar te liggen; misschien ook wel logisch; in beide gevallen is elke discussie  overbodig, ze hebben altijd gelijk, ze zijn onaantastbaar.

Daarnaast hebben koningen door de eeuwen heen altijd een obsessie gehad met het goddelijke en zichzelf een goddelijke rol toebedacht, bijvoorbeeld in de vorm van het “droit divin”. Misschien is zelfs ‘godsdienstwaanzin’ hier meer van toepassing. In principe lijkt het wel een soort identificatie waarbij de mate van identificatie kan verschillen en ook het karakter ervan kan verschillen.

Een ander voorbeeld van identificatie zien we bij dictator Mobutu van Congo. Onder een aantal staatshoofden was het na de Afrikaanse onafhankelijkheid gebruikelijk om hun geboortedorp/stad tot uithangbord te maken van hun regime, compleet met vliegveld, presidentieel paleis etc. Het vreemde bij Mobutu was echter dat het niet zijn eigen geboortedorp was, maar dat van zijn overleden  oom, een krijgsheer en tovenaar. Naar deze oom wordt hij al bij de geboorte vernoemd, maar later neemt hij diens volledige naam over en noemt zich ; Mobutu Sese Seko, etc. Blijkbaar identificeerde hij zich meer met die oom en vond hij zijn eigen persoonlijkheid van minder belang.  Opmerkelijk is bij al deze dictators dat, op het moment dat ze dictator worden hun biologische vaders en daarbij ook nog vaak een aantal vaderfiguren al langere tijd zijn overleden zijn, evenals de vaderfiguren in de maatschappij(de koning, tsaar of keizer), dat er  een identificatie-vacuum lijkt te zijn en dat ze zich vervolgens op enig moment lijken te gaan identificeren met de heilige van hun geboortedatum of in Hirohito’s geval , die er zijn keizerschap mee laat beginnen. Als we de dictators met hun geboortedatum/begin keizerschap op een rij zetten, krijgen we het volgende:

Napoleon: 15 augustus, Maria-ten-hemel-opneming
Mussolini: dag patroonheilige Rocca delle Caminate
Hitler: 20 april, Paaszaterdag 1889. (1919/1924 Pasen)
Stalin: 6 december, Heilige Nicolaas
Mao: 26 december, Tweede Kerstdag
Hirohito: begin keizerschap op 25 december; Eerste Kerstdag

De vraag is of ze alleen aansluiting hebben gezocht bij de goddelijkheid of dat ze zich ook min of meer geidentificeerd hebben met de heilige van hun geboortedatum/begin keizerschap en of en  hoe en in hoeverre  deze identificatie een rol speelde in hun beleid. In mijn artikel over stalin heb ik al geschreven dat het wel leek of stalin zich daadwerkelijk identificeerde met Nicolaas (tsaar en heilige). Hij heeft Rusland in een paranoide vervolgingswaanzin gestort  die gericht was tegen alles en iedereen die zijn positie leek te ondermijnen, omdat hij zichzelf waarschijnlijk zag als de nieuwe ‘Nicolaas’.

Ik heb  een aantal artikelen over deze 6 dictators en hun religieuze geboortedag/begin keizerschap geschreven. De vraag is in hoeverre het religieuze aspekt een rol heeft gespeeld in hun waanwereld en hoe. Is het mogelijk dat  “identificatie” hierbij werkelijk een  rol heeft  gespeeld. Of al mijn redenaties kloppen, staat nog te bezien, maar dat er bij dit “religieuze verhaal” nog enige  winst te behalen is, lijkt me wel verdedigbaar.

Het grote probleem  is dat al deze zaken moeilijk te bewijzen zijn; er zijn geen harde bewijzen zoals documenten, getuigenissen of dagboeken, er zijn alleen aanwijzingen, verschillen en overeenkomsten. Echter, in deze religieuze waanwereld zit waarschijnlijk een deel van hun motivatie waardoor zij tot hun daden komen. Dit  zichzelf een goddelijke status aanmeten en zodoende zichzelf in het centrum van hun cultuur  plaatsen lijkt het voorstadium van hun dictatorschap.