Home Boekrecensie: Het leven van Jan Schaefer – Louis Hoeks

Boekrecensie: Het leven van Jan Schaefer – Louis Hoeks

  • Gepubliceerd op: 23 mrt 2017
  • Update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Hans Renders
Boekrecensie: Het leven van Jan Schaefer – Louis Hoeks

De laatste tijd hoor je weer vaak de naam Jan Schaefer (1940-1994) als het erom gaat de sociaal-democratie nieuw leven in te blazen. En inderdaad was de banketbakker, CPN-lid, Tweede Kamerlid voor de PvdA, staatssecretaris Volkshuisvesting in het kabinet-Den Uyl, gemeenteraadslid en wethouder in Amsterdam een markant politicus, die veel in beweging wist te brengen.

 

 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Uit de biografie door Louis Hoeks, journalist bij Het Financieele Dagblad, blijkt dat Schaefer behalve een authentiek politicus (meestal in spijkerpak en met volks taalgebruik) ook een intimiderende figuur was. Uit de talloze gesprekken die Hoeks gevoerd heeft, komt Schaefers beroemde ‘losse-tegeltheorie’ naar voren: je hebt meer aan mensen die de gemeente bellen als er een losse tegel bij de voordeur ligt dan aan theoretici die ‘urenlang lullen’ over het socialisme.

Maar Schaefer deinsde niet terug voor dreigementen zo’n tegel door iemands raam te gooien. Sterker: bij de Amsterdamse kraakacties in de jaren zeventig deed hij dergelijke oproepen gewoon voor de radio. Als staatssecretaris vertelde hij in een interview dat hij buurtbewoners opriep een huiseigenaar te gaan ‘feliciteren’ die een oud vrouwtje uit huis wilde zetten. Die eigenaar werd in elkaar geslagen: ‘Zo’n buurt begrijpt dat “feliciteren”.’

Schaefer volgde een bakkersopleiding en ging bij zijn vader in de zaak werken. De verhoudingen thuis waren niet warm. Toen Schaefer jaren later de verplichte bijdrage moest storten voor de kosten van een bejaardentehuis waar zijn vader inmiddels zat, weigerde hij. Ook op de uitvaart van zijn vader liet hij zich niet zien.

Schaefer werd lid van de CPN, daarna van de jongerenorganisatie van de VVD en ten slotte kwam hij via de vakbond terecht bij de PvdA. Schaefers woonverleden in Amsterdamse volkswijken bepaalde zijn opvattingen als politicus, zo bleek toen hij collega-bewindsman Marcel van Dam vertelde in een woning te hebben gezeten ‘waar ik iedere zaterdag met mijn kont in de gootsteen moest’. Waarop Van Dam antwoordde: ‘Jan, als jij met je kont in die gootsteen paste, waren die huizen zo slecht nog niet.’

Bekende uitspraak van Schaefer is: ‘In gelul kun je niet wonen.’ Het presidium van de Tweede Kamer vond dit onwelvoeglijk taalgebruik, en zo werd het: ‘In geouwehoer kun je niet wonen.’

Hoeks heeft een prettig leesbaar boek over Schaefer geschreven. Al kabbelen de talloze interviews te veel en ontbreekt de hand van de biograaf. Daar staat tegenover dat we dankzij de vele informatie van vrienden, buurtbewoners, klasgenoten en collega’s uit de bakkerswereld heel precies kunnen volgen hoe een eenvoudige volksjongen een kwarteeuw na zijn dood nog steeds als authentiek politicus gemist wordt.

Hans Renders is directeur van het Biografie Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen.

‘In geouwehoer kun je niet wonen’. Het leven van Jan Schaefer

Louis Hoeks

423 p. Atlas Contact, € 34,99

 

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 4-2017

Nieuwste berichten

Hongaars protest tegen de dam
Hongaars protest tegen de dam
Artikel

Hongaren gingen pas de straat op toen de Donau gevaar liep

Ondanks groeiende onvrede over het communistische systeem keken Hongaren in de jaren tachtig wel uit om in het openbaar kritiek te uiten. Pas toen de bouw van een waterkrachtcentrale de Donau bedreigde, kwam de bevolking in opstand.  In de jaren vijftig hadden Hongarije en Tsjecho-Slowakije het plan opgevat om een gigantische waterkrachtcentrale met dammen te...

Lees meer
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Artikel

Oost-Duitsers reageerden geschokt op tv-beelden van smerige fabrieksstad

In de DDR was het anticommunistische verzet van de kerk nauw verbonden met de opkomst van de milieubeweging. Een heimelijk gefilmde televisiedocumentaire over een vieze fabrieksstad zette het Oost-Duitse milieuactivisme in één klap op de kaart.  Het grote publiek leerde de Oost-Duitse milieubeweging kennen toen in september 1988 de televisiedocumentaire Bitteres aus Bitterfeld op de...

Lees meer
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Artikel

‘Geef ons schone lucht!’, scandeerden honderden boze Bulgaren

In Bulgarije was de milieubeweging de eerste protestbeweging die burgers tegen het communisme wist te mobiliseren. Moeders kwamen in opstand nadat hun kinderen flauwvielen door overwaaiende fabrieksgassen.  Op het centrale plein van het Bulgaarse provinciestadje Roese, niet ver van de Roemeense grens, stond op 23 september 1987 een groep jonge kinderen te wachten op hun...

Lees meer
Poolse demonstranten in 1980
Poolse demonstranten in 1980
Artikel

Kernramp gaf Poolse milieuactivisten een enorme populariteitsboost

De nucleaire ramp in Tsjernobyl bracht een kentering teweeg in Polen, waar al jaren een protestbeweging tegen het communistische regime sluimerde. Doordat het Sovjet-regime de ramp onder het tapijt wilde schuiven, verbeterde de reputatie van Poolse milieuactivisten. Hun verzet gaf ook andere Poolse protestbewegingen nieuw elan.   In 1980 was de vakbond c opgericht door havenarbeiders...

Lees meer