Napoleons Nederlandse soldaten kansloos in Rusland
In de Nederlandse geschiedschrijving kwam de ‘Franse tijd’ er lange tijd bekaaid vanaf. Dat lag voor een deel aan onverholen nationalisme, dat weinig eer kon behalen aan een periode waarin Nederland bezet was en de bevolking zich nauwelijks had verzet. Ook aan de Nederlanders die in 1812 met Napoleon naar Rusland trokken werd weinig aandacht besteed. Vooral na 1945 stonden ‘oostfrontstrijders’ in een kwade reuk.
Nu de gebeurtenissen inmiddels twee eeuwen achter ons liggen, en de nieuwsgierigheid het heeft gewonnen van de emoties, is er een stroom van boeken over deze periode op gang gekomen. Bart Funnekotter heeft in een uiterst leesbaar boek de lotgevallen beschreven van de 15.000 Nederlandse militairen die, deels vrijwillig, maar veel vaker als dienstplichtigen, de rampzalige invasie van Rusland meemaakten.
Op 24 juni 1812 viel Napoleons Grande Armée van ongeveer een half miljoen man Rusland binnen. De Franse keizer hoopte in één grote veldslag de Russische krijgsmacht definitief te verslaan, maar de troepen van tsaar Alexander I trokken zich steeds verder terug. Omdat de Russen de tactiek van de verschroeide aarde toepasten, leden de binnenvallende troepen al snel honger. Bovendien sloeg na vijf dagen het weer om, en teisterden hevige onweersbuien Napoleons manschappen én paarden – door nattigheid, koude en diepe modder kwamen in enkele dagen tijd 10.000 rijpaarden en 40.000 trekpaarden om.
Toen de Russen bij Borodino op 7 september eindelijk de confrontatie aangingen, bedroegen de verliezen aan Russische kant 45.000 man en bij de Fransen 30.000. Van het grotendeels uit Nederlanders bestaande 11de regiment huzaren overleefden slechts 46 man de slachting. De Russische opperbevelhebber Koetoezov schreef terecht dat het ‘de bloedigste veldslag van de moderne tijd’ was, en dit trieste record werd pas verbroken op 1 juli 1916, op de eerste dag van de Slag bij de Somme.
Het ergste moest nog komen. Hoewel Napoleon op 14 september het ontruimde Moskou binnentrok, viel er geen overwinning te vieren; de Russen staken hun hoofdstad in brand. Na een maand begon het tot 100.000 man geslonken leger aan de terugtocht, die door de vroeg invallende winter veranderde in een regelrechte hel. Na drie weken waren er nog maar 40.000 man over, die eind november bij het oversteken van de Berezina genadeloos werden aangevallen.
Hoewel de Franse aanvoerders weinig lovende woorden overhadden voor de Nederlandse troepen, hebben deze juist bij de Berezina de meeste roem verworven. Een van de drie bruggen over de rivier vol ijsschotsen werd gebouwd door Nederlandse pontonniers, die tot hun oksels in het ijskoude water stonden. Uiteindelijk keerden nog geen 5000 Nederlandse militairen terug naar het vaderland.
Rob Hartmans is historicus en journalist.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
