Home Alle problemen begonnen met Van Riebeeck – Niels Posthumus

Alle problemen begonnen met Van Riebeeck – Niels Posthumus

  • Gepubliceerd op: 17 augustus 2021
  • Laatste update 18 apr 2023
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 3 minuten leestijd
Alle problemen begonnen met Van Riebeeck – Niels Posthumus

Nederlanders zijn medeplichtig aan de ellende waarin veel Zuid-Afrikanen nu nog verkeren, zo laat Niels Posthumus zien. Maar wat hebben zij aan ons schuldgevoel?

Zuid-Afrika werd begin juli opgeschrikt door plunderingen door aanhangers van de gearresteerde oud-president Jacob Zuma. Hij wordt verdacht van corruptie die de staat miljarden euro’s heeft gekost. Bij de rellen vielen meer dan 200 doden. Je moet als schrijver dus maar durven om in je boektitel een uitspraak te citeren van Zuma, waarmee hij in 2015 de verantwoordelijkheid voor alle problemen in Zuid-Afrika afschoof op Jan van Riebeeck.

Maar volgens oud-correspondent Niels Posthumus is er ‘geen speld tussen te krijgen’. Sinds de VOC-commandeur in 1652 een nederzetting stichtte bij Kaap de Goede Hoop, hebben witte mensen de grond en de hulpbronnen afgepakt van de inheemse inwoners, en hen als spotgoedkope en dikwijls onvrije arbeidskrachten uitgebuit voor eigen gewin. Deze geschiedenis werkt nog altijd door. Hoewel maar 8 procent van de Zuid-Afrikanen blank is, zijn 74 procent van de private landbouwgrond en driekwart van de topfuncties in het bedrijfsleven in witte handen. En hoewel er sinds het einde van de apartheid een zwarte middenklasse is ontstaan, is de massa nog altijd straatarm.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Het besef dat Nederlanders lang geleden de basis legden voor de ongelijkheid gaf Posthumus een ongemakkelijk gevoel. Vooral toen hij ontdekte dat andere Posthumussen sinds 1713 in Zuid-Afrika zijn gevestigd. ‘Hoe moest ik als moderne Nederlander – als Posthumus nota bene – met de historische impact van de Nederlandse kolonisatie in Zuid-Afrika omgaan?’ Om daarachter te komen begon de journalist aan een zoektocht door het land, op een manier die doet denken aan de NTR-serie ‘Goede Hoop’ met Hans Goedkoop uit 2017. Onderweg sprak Posthumus met historici, activisten en andere Zuid-Afrikanen. De geschiedenis trekt voorbij als een eindeloze reeks van roof, uitbuiting, ontrechting en geweld.

Om terug te komen op Posthumus’ vraag: hoe moeten Nederlanders met die geschiedenis omgaan? Daar heeft hij geen echt antwoord op. Ja, ze moeten volgens hem het verleden onder ogen zien, niet weglopen voor hun medeplichtigheid. Meer kennis is cruciaal. Maar dan? Wat hebben arme Zuid-Afrikanen eraan als mensen in Nederland schuldbewust zitten te zijn? Reflectie op het verleden kun je immers niet eten.

Dat de schrijnende ongelijkheid in Zuid-Afrika lange wortels heeft is onmiskenbaar. Helaas is het land daarin niet uniek. Zelfs het welvarende en relatief egalitaire Nederland kent een eeuwenlange geschiedenis van sociale ongelijkheid, die sporen nalaat. Het verschil is dat je aan de gelaatskleur van een (witte) Nederlander niet kunt zien tot welke klasse hij behoort, noch wie zijn voorouders waren. In Zuid-Afrika is dat anders, zodat elke sociale kwestie een gevaarlijke kleurdimensie heeft. De spanningen kunnen alleen worden opgelost door concreet beleid dat de kloof tussen armen en (witte en zwarte) rijken verkleint.

Bas Kromhout is senior redacteur van Historisch Nieuwsblad

Alle problemen begonnen met Van Riebeeck

Niels Posthumus, 352 p. Podium, € 22,50

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 9 - 2021

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer