Over de vliegramp in de Bijlmer gaan diverse complottheorieën rond in de media. Zo hadden de piloten van het Israëlische vrachtvliegtuig op het IJsselmeer kunnen landen, maar kozen ze voor een riskante terugkeer naar Schiphol. Bewoners van de getroffen flats werden ziek van uranium uit het vliegtuig. De cockpit voice recorder is gestolen en er liepen geheimzinnige mannen in witte pakken op de rampplek. En de overheid houdt dit allemaal onder de pet.
Dit artikel krijgt u van ons cadeau
Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en ontvangt u exclusieve nieuwsbrieven. U kunt de eerste maand onbeperkt lezen voor € 1,99. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.
Voormalige onderzoekers van de Rijksluchtvaartdienst zijn alle verdachtmakingen na dertig jaar spuugzat. Aan Historisch Nieuwsblad vertellen zij het ware verhaal. Ze ontrafelen stap voor stap de complottheorieën.
1. ‘De piloot had gemakkelijk op het IJsselmeer kunnen landen’
Volgens Vincent Dekker, schrijver van het invloedrijke boek Going down, going down, is de Bijlmerramp veroorzaakt door een bewuste actie van de piloten. Nadat de motoren uitvielen, hadden zij gemakkelijk kunnen kiezen om de Boeing 747 op het IJsselmeer te landen. In plaats daarvan kozen zij voor een gevaarlijke terugkeer naar Schiphol, met alle gevolgen van dien.
Onze verslaggever Bart de Koning dook in deze keuze en sprak met experts en piloten. Wanneer is een waterlanding een optie voor een vliegtuig in nood?
2. ‘De piloot wilde dichtbij het El Al-gebouw op Schiphol landen’
In plaats van op het IJsselmeer te landen, probeerde piloot Fuchs terug te keren naar Schiphol. Hij koos zelf voor de Buitenveldertbaan. In de documentaire Rampvlucht van KRO-NCRV zegt oud-Kamerlid Rob van Gijzel (PvdA): ‘De reden dat hij naar die Buitenveldertbaan wilde was omdat daar – en daar kwamen we pas veel later achter – een vestiging was van de Mossad, dus de Israëlische veiligheidsdienst, en een dienst van de El Al.’ Zo zouden de Israëli’s dan ongezien de geheime lading van de Boeing kunnen bergen.
Het is een complottheorie die ramponderzoeker Henk Pruis kinderlijk eenvoudig kan weerleggen: het gebouw van de Israëlische luchtvaartmaatschappij El Al stond helemaal niet langs de Buitenveldertbaan, maar langs de Kaagbaan. Waarom wilde de piloot dan uitgerekend naar die landingsbaan? Ook daarvoor geven de experts een logische verklaring.
3. ‘De Boeing maakte een derde rondje boven de Bijlmer’
De onderzoekers van de Rijksluchtvaartdienst zouden bij hun reconstructie van de route hebben verzwegen dat het El Al-toestel een derde rondje maakte. Weer is het schrijver Vincent Dekker die deze complottheorie heeft bedacht. Hij baseert zich op ooggetuigen. Dekkers theorie is een belangrijk onderdeel van het trauma van veel Bijlmerbewoners geworden. Uitgerekend boven dat kwetsbare stadsdeel bewust een extra rondje draaien met een vliegend wrak: het is een onverdraaglijk beeld. Waarom niet over Abcoude of Amsterdam-Zuid gevlogen? Zijn de bewoners van de Bijlmer opgeofferd?
Bart de Koning vroeg het aan de experts. Kan een Boeing 747 in twee minuten tijd een rondje in de lucht maken?
4. ‘Omwonenden werden ziek van uranium uit het rampvliegtuig’
Veel bewoners van de Bijlmer kregen na de ramp medische klachten. Al gauw ging het verhaal rond dat staven van verarmd uranium, dat als balansgewicht in de staart van de Boeing zaten, de boosdoeners waren. In de enorme brand die na de crash was uitgebroken zou een deel van het uranium zijn verdampt en door omwonenden ingeademd.
Kan dit kloppen? Is het vuur heter geweest dat de smelttemperatuur van uranium? In welke staat verkeerden de staven die zijn teruggevonden? En als niet het uranium de gezondheidsklachten heeft veroorzaakt, wat dan wel? Wij gingen op onderzoek uit.
5. ‘De cockpit voice recorder is gestolen’
De cockpit voice recorder van het rampvliegtuig is nooit teruggevonden. Dat leidde tot wilde verhalen. Zo zouden er op de rampplek keurige geklede heren zijn geweest, die het apparaat in een soort regerings- of ambassadeauto compleet met vlaggetjes hebben geladen. Dat de CVR is gestolen, staat voor veel complotdenkers buiten kijf.
Wat denken de experts van deze zaak? Zes dagen na de ramp gaf de toenmalige burgemeester van Amsterdam, Ed van Thijn, opdracht om al het puin en brokstukken van de rampplek af te voeren. Er zijn tonnen materiaal afgevoerd naar de vuilstort, zonder dat experts daar gedegen onderzoek naar hebben kunnen doen. Is zo de cockpit voice recorder verdwenen?
6. ‘Mannen in witte pakken liepen rond op de rampplek’
Volgens een van de hardnekkigste complottheorieën rondom de Bijlmerramp zijn er kort na de crash mannen in witte pakken op de rampplek geweest. Wie waren deze mannen? Wat kwamen ze doen? Hebben deze mannen in witte pakken überhaupt bestaan? Tijdens de parlementaire enquête is er geen bevestiging voor gevonden. Wel vertellen de oud-onderzoekers ons dat zij witte wegwerpoveralls droegen vanwege asbest in de rampflats. Mysterie opgelost?
7. ‘De vliegleiding op Schiphol hield feiten over de lading onder de pet’
De meeste vragen die meer dan dertig jaar na de Bijlmerramp nog altijd leven, gaan over de lading van de El Al-Boeing. Nederland heeft eindeloos touwgetrokken met Israël over de vrachtbrieven, maar er is nog steeds onzekerheid over de precieze inhoud van twintig ton lading. Dit leidde tot veel wantrouwen bij pers, publiek én politici. Tijdens de Parlementaire Enquête Vliegramp Bijlmermeer in 1999 suggereerde de commissie dat de luchtverkeersleiding van Schiphol feiten over de lading ‘onder de pet’ heeft gehouden.
‘Dat is flauwekul’, zegt Benno Baksteen, oud-voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers tegen Historisch Nieuwsblad. ‘Maar de commissie heeft het om politieke redenen bewust laten ontsporen.’ Zal er ooit opheldering komen over die laatste twintig ton aan lading?
Alle 7 complottheorieën ontrafeld
Benieuwd naar de antwoorden op al deze vragen? Je leest ze in onze gratis minispecial over de Bijlmerramp.
