Zo’n slapjanus was Willem V nou ook weer niet

Stadhouder Willem V heeft van jongs af aan een slecht imago, en dat is niet helemaal terecht. Olaf van Nimwegen schreef een genuanceerde biografie over deze Oranje-telg.

Een slappe zak – uiteraard gebruikte onze keurig gereformeerde onderwijzer rond 1970 deze woorden niet -, maar het was wel de onontkoombare conclusie nadat hij ons had verteld over stadhouder Willem V. Vergeleken met voorgangers als Willem van Oranje en stadhouder-koning Willem III was hij kennelijk een dweil, die werd gemanipuleerd door de onsympathieke en moddervette hertog van Brunswijk en onder de plak zat bij zijn dominante echtgenote Wilhelmina van Pruisen.

Meer recensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Al bij zijn leven werd Willem V, die op 18-jarige leeftijd erfstadhouder van alle provinciën van de Nederlanden en opperbevelhebber van de krijgsmacht was geworden, neergezet als een dommige, luie, karakterzwakke en besluiteloze man. Hij zou te week zijn om echt werk te maken van zijn monarchale ambities en liet dat dus maar aan zijn vrouw over.

Dat deze profielschets was ontstaan tijdens de felle politieke strijd die door Olaf van Nimwegen in een eerder boek is getypeerd als ‘de Nederlandse burgeroorlog’, was voor moderne historici tot nog toe geen aanleiding om die kritisch tegen het licht te houden. Om dit beeld te nuanceren besloot Van Nimwegen eindelijk eens een echte biografie van de miskende Oranje-telg te schrijven.

Niet dat Willem V in dit boek nu naar voren treedt als miskend genie of een buitengewoon bekwame of krachtdadige regeringsleider, maar veel negatieve verhalen weet de biograaf wel te relativeren of in een context te plaatsen die het optreden van de stadhouder begrijpelijker maakt. Bovendien vergelijkt hij hem met twee vorsten uit de dezelfde tijd die ook altijd een slechte pers hebben gehad: de Franse koning Lodewijk XVI en de Britse George III. Ook bij hen overwoekerden de roddels en politiek gemotiveerde achterklap de feiten. Volgens Van Nimwegen zijn er goede redenen om aan te nemen dat Willem V tegenwoordig de diagnose ADHD zou krijgen, terwijl historici tot nog toe nimmer aandacht hebben besteed aan zijn mentale gesteldheid. Na lezing van dit boek is Willem V nog steeds geen ‘groot man’ geworden, maar heb je wel een beeld van een mens met uiteenlopende kwaliteiten en gebreken, die bijvoorbeeld fysiek heel wat minder krachteloos was dan altijd werd gesuggereerd. Terwijl ook de rol van de hertog van Brunswijk en Wilhelmina van Pruisen tot normale proporties is teruggebracht.

Openingsbeeld: Spotprent van Willem V, 1786.