Stel je bent historisch geïnteresseerd. Bovendien ben je ook nog zo’n goede documentalist dat je het schopt tot hoofd van het Koninklijk Huis Archief. En stel dat je na het overlijden van prins Bernhard in 2004 zijn lidmaatschapskaart van nazipartij NSDAP tussen zijn paperassen vindt.
Wat doe je? De man is net dood, dus misschien hang je het niet meteen aan de grote klok. Hij heeft het lidmaatschap immers nog net voor zijn verscheiden ontkend, dus dat zou lullig zijn. Maar een jaar later kun je dat nieuws toch naar buiten brengen? Of misschien neem je twee jaar, om de boel goed voor te bereiden. Vooruit, drie, zodat je eerst met andere historici kunt overleggen over een goede manier om de publicatie in te betten. Vier, als je ruim tijd neemt. Vijf als je een lustrum ervan wilt maken.
Meer columns lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Maar niet bijna twintig jaar, zoals Flip Maarschalkerweerd heeft gedaan. De voormalige hofarchivaris heeft het bruine kaartje bovendien weggemoffeld in een voetnoot van een boek, alsof het niet meer aandacht verdient. Het is hermelijnvlooiengedrag van het zuiverste water, dit achteloos en bagatelliserend omgaan met de geschiedenis. Arrogant bovendien, om zolang op een vondst te zitten, tot het je goeddunkt om het tussen neus en lippen te noemen.
Maar achter dit uitstelgedrag gaat een groter probleem schuil, en dat is de geslotenheid en geheimzinnigheid van het Koninklijk Huis Archief. Het aantal mensen dat het archief de afgelopen decennia heeft mogen raadplegen, is op de vingers van twee handen te tellen. Tot de gelukkigen behoorde Cees Fasseur, die dankzij zijn toegang meerdere boeken kon schrijven over de Oranjes. Andere historici konden zijn bronnen niet checken, zij mochten immers niet naar binnen. In ruil voor zijn toegang was Fasseur altijd een van de meest fanatieke verdedigers van het koningshuis.
Gelukkig heeft Willem-Alexander – niet toevallig historicus – besloten dat het archief per 1 januari verder open gaat. Mijn handen jeuken en ik neem aan dat ik niet de enige ben. Juist over de tijd voor, tijdens en na de oorlog moeten interessante documenten bestaan. Zo weten we dat Bernhard tijdens de bezetting direct contact had met zijn familie in Duitsland. Wat staat er in de brieven die ze elkaar via een stroman stuurden? Hoe zit het met de roofkunst die na de oorlog wellicht in de koninklijke collecties terecht is gekomen? Hoe gaat het trouwens met de commissie die dat moest onderzoeken?
Politieke machinaties, zakelijke avonturen, bemoeienis met benoemingen, slavernij, bezittingen en belangen: het archief zal vol zitten met zaken die een heel ander licht werpen op de vaderlandse geschiedenis van de afgelopen twee eeuwen. Gooi helemaal open die boel, zodat we onze verhalen niet langer uit voetnoten hoeven te halen.
