Home Wijvenwereld – Jelle Haemers, Andrea Bardyn en Chanelle Delameillieure

Wijvenwereld – Jelle Haemers, Andrea Bardyn en Chanelle Delameillieure

  • Gepubliceerd op: 16 april 2019
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Alies Pegtel
  • 2 minuten leestijd
Wijvenwereld – Jelle Haemers, Andrea Bardyn en Chanelle Delameillieure

In 1430 ontving de alleenstaande moeder Janne Schuts, dienstmeid te Antwerpen, een aanzienlijk bedrag van haar overleden baas, de viskweker Laureys Hacke.

Hij was tevens de vader van haar bastaarddochter. Met zijn geld kocht Janne een haringkraam en betrad ze als investeerder de kapitaalmarkt. Ze boekte geweldige investeringssuccessen. Dankzij haar rijkdom werd haar dochter een aantrekkelijke huwelijkspartner.

De sociale opmars van de ongehuwde dienster Janne was geen uitzondering, schrijven vijf Leuvense historici in Wijvenwereld. Tot nu toe dachten mediëvisten dat alleen een handvol weduwes de mogelijkheid had actief te beleggen. Maar naar nu blijkt was pakweg 10 procent van de investeerders in langetermijnleningen in het vijftiende-eeuwse Antwerpen een alleenstaande vrouw. En dat waren niet allemaal weduwes.

Zo passeren vele levensgeschiedenissen van ‘wijven’ – de middeleeuwse term voor vrouwen – die leefden tussen 1250 en 1550 in het hertogdom Brabant in de Zuidelijke Nederlanden. Getrouwde ‘coopwijven’ die bij het zakendoen handelingsbekwaam waren, bedrogen echtgenotes die een scheiding eisten van tafel en bed, dames die zich bewust lieten schaken om aan de partnerkeuze van hun ouders te ontsnappen – ze maken allemaal korte metten met het stereotype van de onmondige, onderdrukte vrouw die niet deelnam aan het publieke leven.

De Belgische historici raadpleegden schepenenverslagen uit onder meer Leuven, Antwerpen en Den Bosch. Deze juridische documenten leverden een schat aan informatie. Wijvenwereld maakt duidelijk dat wij een volstrekt verkeerd beeld hebben van de middeleeuwse samenleving en de sekseverhoudingen. Anders dan wel wordt gedacht, waren er tal van regels die vrouwen beschermden: op verkrachting stond de doodstraf, er was alimentatieplicht – ook voor ongehuwde vaders – en zonen en dochters erfden gelijk. Kindhuwelijken kwamen alleen voor bij de elite, gewone burgers trouwen als ze ver in de twintig zijn.

In veel opzichten leek de middeleeuwse samenleving op de onze, stellen de auteurs. Ongetrouwde koppels, samengestelde gezinnen, overspel – alles kwam voor. Het idee dat de kerkelijke zedenleer vrouwen volledig aan banden legde, is gebaseerd op moralistische geschriften van tijdgenoten, niet op de werkelijkheid. Vrouwen mochten weliswaar geen machtsposities bekleden, maar ze kenden hun rechten goed en grepen hun kansen. De auteurs van Wijvenwereld vinden het problematisch dat het lijkt alsof alleen mannen de Middeleeuwen vormgaven en dat vrouwen naar de zijlijn van de geschiedschrijving zijn verbannen. ‘Dit heeft invloed op de rol- en verwachtingspatronen die we zelf hanteren voor vrouwen en mannen vandaag,’ schrijven ze in hun nawoord.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 5 - 2019

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer