Home Werkende vrouwen

Werkende vrouwen

  • Gepubliceerd op: 17 maart 2004
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Amanda Kluveld
  • 2 minuten leestijd

Tot ver in de negentiende eeuw werden er nauwelijks afbeeldingen van werkende vrouwen gemaakt. Daar kwam verandering in met de opkomst van het realisme. De aanhangers van deze stroming in de beeldende kunst lieten zich inspireren door het gewone dagelijkse leven. Dat leven van alledag bleek ook door werkende vrouwen te worden bevolkt.

 
In dezelfde tijd dat de realistische schilderkunst een bloeiperiode doormaakte, waren fotografie en film sterk in opkomst. Ook fotografen, filmers en sommige opdrachtgevers – fabrikanten, de arbeidsinspectie en exponenten van de vrouwenbeweging – bleken belangstelling te hebben voor het afbeelden van werkende vrouwen, in het bijzonder fabrieksarbeidsters. Zij hadden daarbij meestal andere dan kunstzinnige bedoelingen.
In haar rijkgeïllustreerde en prachtig uitgegeven proefschrift Visuele strategieën. Foto’s en films van fabrieksarbeidsters in Nederland 1890-1919 stelt Marga Altena de vraag waarom en op welke wijze de fabrieksarbeidsters werden gefilmd en gefotografeerd, en wat de motieven van de opdrachtgevers waren.
Haar antwoord luidt als volgt. Fabrikanten hadden baat bij de goedkope vrouwelijke arbeidskrachten en zagen daarom het liefst dat deze zo positief mogelijk werden afgebeeld. Zo moest een beperking van, of zelfs een verbod op, vrouwenarbeid worden voorkomen. Dat de fabrikanten hier bang voor waren, was niet zo vreemd. Tegen het einde van de negentiende eeuw werd vrouwenarbeid beschouwd als een van de oorzaken van de ‘sociale kwestie’.
De arbeidsinspectie, een andere belangrijke opdrachtgever, had tot taak fabrieksarbeidsters te beschermen. Fabrieksziekten werden daarom nauwgezet vastgelegd.
De vrouwenbeweging stond ambivalenter tegenover fabrieksarbeid door vrouwen. Zij wilde de uitbuiting van vrouwen aan de kaak stellen, maar zag in fabrieksarbeid tegelijkertijd een mogelijkheid tot maatschappelijke emancipatie van vrouwen uit de middenklasse. Die konden mooi de functie van opzichter op zich nemen en op die manier de fabrieksarbeidsters tegen uitbuiting en onzedelijke toestanden beschermen.
Opmerkelijk is dat Altena deze conclusies al in de inleiding naar voren brengt. Dit maakt haar analyses erg voorspelbaar, maar het boek niet minder lezenswaardig.

Amanda Kluveld doceert cultuur- en maatschappijgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en is columniste bij ‘NRC-Handelsblad’.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf portret
Beatrice de Graaf portret
Column

Trump begrijpt niet echt wat oorlog is

Nadat de HSS Iowa duizenden kilometers had gevaren, duizenden tonnen munitie had afgeschoten, en misschien wel nucleaire kernkoppen had meegetorst, mocht het schip in 2012 eindelijk voorgoed aanmeren. Het ligt nu in de haven van Los Angeles, voor iedereen te bezoeken als museum. En dat kan ik u van harte aanraden. Een tochtje door dit...

Lees meer
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Interview

Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’

President Donald Trump richt zijn vizier op universiteiten die hij ‘te woke’ vindt. Wie niet stopt met zijn diversiteitsbeleid, verliest subsidie. Zijn de Verenigde Staten nog wel het beloofde land voor wetenschappers? ‘Ik denk absoluut na over een terugkeer naar Nederland.’ Ze had in april een beurs aan moeten vragen voor haar onderzoek, maar Andrea...

Lees meer
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Artikel

CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud

Langs mystieke én langs praktische weg onderzocht alchemist Jan Baptista van Helmont de mens en de wereld. Hij droomde van magische zalven en spirituele zaden en liet scheikundigen een belangrijke erfenis na. Maar zijn ideeën brachten hemzelf in grote problemen. Naar verluidt had Jan Baptista van Helmont rare, ketterse dingen beweerd. Dat het zweet van...

Lees meer
Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer