Home ‘Weg met de Canadezen’

‘Weg met de Canadezen’

  • Gepubliceerd op: 25 maart 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Willem Melching
  • 3 minuten leestijd

In zijn recent verschenen boek De bittere weg naar de vrijheid. Een nieuwe geschiedenis van de bevrijding van Europa wil de Amerikaanse historicus William Hitchcock laten zien dat het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog in Europa vol was van dramatiek en geweld. Volgens hem lijkt de opmars van de geallieerden een glorieuze tocht met dankbaar juichende Europeanen langs de kant van de weg, maar is er ook een andere kant van de medaille: het minder bekende verhaal van honger, geweld, bombardementen, roof en verkrachting. Hitchcock meent dat deze aspecten uit het Europese en vooral Amerikaanse geschiedverhaal zijn ‘weggezuiverd’.

Inderdaad zullen zeker voor een internationaal publiek de verhalen over bijvoorbeeld de verwoesting van Normandië en de Nederlandse hongerwinter relatief nieuw zijn. Interessant is ook Hitchcocks overzicht van het lot van de gevangenen uit de verschillende kampen, de slechte behandeling die zij ondervonden, hun moeizame en dramatische reis naar huis en het onbegrip dat zij aldaar ontmoetten. Geregeld put hij daarvoor uit het leven van Primo Levi als dramatisch voorbeeld van de dolende overlevende.

Over de verwoesting en wederopbouw van Duitsland is echter aanzienlijk meer bekend en de vraag is dan ook of Hitchcock werkelijk iets substantieels heeft toe te voegen aan de bekende verhalen over verkrachtingen door de Russen en de gevolgen van de Britse en Amerikaanse bombardementen.

Telkens onderbreekt hij zijn relaas met de verzuchting dat de geallieerden zich minder netjes gedroegen dan het grote publiek achteraf wellicht denkt en dat de herinnering hieraan verdrongen is. Het grote publiek, lijkt hij te denken, heeft een te rooskleurige voorstelling van het gedrag van de geallieerde troepen. Maar dat lijkt mij onzin.

De meeste Europeanen weten uit eigen ervaring of uit familieverhalen heus wel dat het er in oorlogstijd niet altijd even fatsoenlijk aan toeging. En natuurlijk waren er na de bevrijding spanningen tussen de bevrijde maar hongerige Europeanen en de goed doorvoede, nylonkousen en sigaretten uitdelende bevrijders. Niet voor niets was een gevleugelde kreet in deze jaren: ‘Weg met de Canadezen. Wij willen ook weleens kezen.’ Tot slot betwijfel ik of de lezers in de Verenigde Staten zo naïef zijn als Hitchcock denkt. Na Vietnam en Abu Ghraib maken ook weinig Amerikanen zich nog illusies over de fatsoensnormen van soldaten in oorlogstijd.

Wie op grond van de inleiding verwacht dat de auteur opzienbarende onthullingen doet over monsterachtig gedrag van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië komt bedrogen uit. Hitchcock weet een spannend verhaal te vertellen en op gezette tijden wijst hij erop dat de Europeanen ook weleens kritiek hadden op de geallieerden. Maar dat laatste komt nogal geforceerd over. Natuurlijk waren de Normandiërs niet blij met de zware gevechten en bombardementen in de zomer van 1944. Maar wie zullen ze daarom hebben vervloekt: de Amerikanen of de Duitsers? Ik denk dat zelfs Fransen heel goed oorzaak en gevolg uit elkaar kunnen houden.

Nederland komt uitgebreid aan de orde vanwege de hongerwinter. Hitchcock besteedt veel aandacht aan het feit dat de geallieerden pas zeer laat speciale voedseltransporten en droppings organiseerden. Maar dat is niet zo verwonderlijk. De oorlog had absolute prioriteit, voor ‘humanitaire’ acties was niet of nauwelijks ruimte. Ook gaat hij niet in op het feit dat de honger mede veroorzaakt werd door het wereldvreemde bevel uit Londen om de spoorwegen plat te leggen.

Hitchcock wil twee dingen laten zien in zijn boek. In de eerste plaats dat het laatste oorlogsjaar erg zwaar was. Niet alleen voor de militairen, maar juist ook voor de burgerbevolking. In de tweede plaats vertelt hij over de spanningen tussen de geallieerden en de door hen bevrijde of bezette volkeren. Maar door deze twee dingen tegelijk te behandelen suggereert hij een causaal verband dat er niet is. Het laatste oorlogsjaar was zo zwaar voor de Europeanen door het hardnekkig verzet van de Duitsers, niet door de geallieerde opmars. Dit boek hinkt op twee gedachten, en dat is in de regel niet zo’n elegant gezicht.

Willem Melching is Duitslanddeskundige aan de Universiteit van Amsterdam.

William I. Hitchcock
De bittere weg naar de vrijheid. Een nieuwe geschiedenis van de bevrijding van Europa
495 p. Bert Bakker, € 34,95

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Nieuws

Zeventiende-eeuwse jongen kreeg Staten-Generaal als peetouder

In 1668 kreeg een baby, de zoon van de graaf en gravin van Bentheim, een opmerkelijke voornaam. Het jongetje werd ‘Statius’ gedoopt, een afgeleide van het woord ‘Staten’. De Staten-Generaal van de Nederlandse Republiek waren namelijk peetouder van het kind. En zij hadden om die naam gevraagd.  Het was een opmerkelijke gang van zaken, want...

Lees meer
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Interview

‘Met Mark Rutte zocht ik naar de resten van Van Oldenbarnevelt’ 

Ronald van Raak ging op onderzoek onder het Binnenhof. Hij vertelt over zijn historische sensatie: ‘In mijn goede pak kroop ik door het stof.’ Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven?  ‘Die heb ik zeker ervaren tijdens een koude januarinacht in 2019, het hagelde, toen ik met Mark Rutte afdaalde in de...

Lees meer
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Artikel

Lída Baarová: de onmogelijke liefde van Joseph Goebbels 

Rijkspropagandaminister Joseph Goebbels raakt zo verliefd op de Tsjechische actrice Lída Baarová dat hij er met haar vandoor wil. Het komt er niet van, en Baarová betaalt een hoge prijs voor de affaire. ‘Geen van mijn films is zo dramatisch geweest als mijn leven.’  Haar moeder pusht Lída (1914-2000) en haar zus Zorka Janů al...

Lees meer
Allegorie Willem I
Allegorie Willem I
Beeldessay

Het regent koninklijke lintjes, een onderscheiding die Willem I invoerde

Koning Willem I doet zijn best het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden op te stoten in de vaart der volkeren. Toch verliest hij de helft van zijn land. Op 30 november 1813 landt Willem Frederik van Oranje na een ballingschap van 19 jaar op het strand van Scheveningen. Twee dagen later wordt hij uitgeroepen tot soeverein...

Lees meer