Home Vervolging homoseksuelen tijdens Tweede Wereldoorlog niet erkend

Vervolging homoseksuelen tijdens Tweede Wereldoorlog niet erkend

  • Gepubliceerd op: 14 jul 2009
  • Update 16 jul 2021
  • Auteur:
    Marianne Wilschut

Momenteel is in herinneringskamp Westerbork een tentoonstelling te zien die is gewijd aan de vervolging en het verzet van homoseksuelen voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Over de ernst van de vervolging van Nederlandse homo’s verschillen de meningen.

Ooit gehoord van Frieda Belinfante, die als man verkleed aan het verzet deelnam en aan de Gestapo wist te ontsnappen? Of van Nick Engelschman, verzetsstrijder en de eerste voorzitter van het COC? Waarschijnlijk niet. ‘Omdat deze mensen homoseksueel waren, pasten ze na de oorlog niet in de eregalerij van het verzet,’ stelt Klaus Müller, samensteller van de tentoonstelling Wie kan ik nog vertrouwen?.

Müller, van wie ook een boek is verschenen over de vervolging van homoseksuelen tijdens de Tweede Wereldoorlog, wil deze homoseksuele verzetshelden met de tentoonstelling eren en tegelijkertijd schetsen hoe de samenleving destijds op homoseksualiteit reageerde. Het verhaal van de vervolging van homoseksuelen in bezet Nederland is volgens hem totnogtoe onderbelicht gebleven.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Hoogleraar holocauststudies Johan Houwink ten Cate vindt dat niet zo verwonderlijk. ‘In tegenstelling tot Duitsland zijn er in Nederland namelijk geen mensen vervolgd omdat ze homoseksueel waren. Er zijn wel opgepakte joden en verzetsstrijders geweest die extra zwaar zijn aangepakt nadat hun homoseksualiteit was uitgekomen, maar er is hier niemand opgepakt op grond van zijn of haar homoseksualiteit.’

Dat sommige verzetshelden na de oorlog nauwelijks aandacht kregen omdat ze homoseksueel waren, is volgens Houwink ten Cate niet waarschijnlijk. ‘De gefusilleerde homoseksuele verzetsstrijder Willem Arondeus heeft wel degelijk de eer gekregen die hem toekomt. Dat anderen minder bekend zijn, komt wellicht doordat zij de oorlog hebben overleefd. De eer ging vaak naar de omgekomen leden van de verzetsgroepen.’

‘Een gebrek aan historische kennis en interesse die typerend is voor de gevestigde geschiedschrijving,’ reageert Müller. ‘Arondeus werd pas in de jaren negentig herontdekt, na decennia van zwijgen. En onderzoek uit de afgelopen tien jaar heeft wel degelijk aangetoond dat een kleine groep mensen op grond van hun homoseksualiteit is vervolgd.

Ook de structurele voorbereiding van de homovervolging in bezet Nederland wordt nog steeds genegeerd. Twee maanden na de bezetting verscherpten de Duitsers de Nederlandse wetgeving. Niet alleen seks met minderjarigen, maar ieder homoseksueel contact werd strafbaar. De angst om opgepakt te worden maakte het dagelijks leven voor homoseksuelen extra zwaar. Je kon niemand meer in vertrouwen nemen.’

De tentoonstelling Wie kan ik nog vertrouwen? is tot en met 20 juni te zien in Westerbork. Daarna reist de expositie naar de verzetsmusea van Amsterdam en Leeuwarden en naar Nationaal Monument Kamp Vught.

 

Nieuwste berichten

Hongaars protest tegen de dam
Hongaars protest tegen de dam
Artikel

Hongaren gingen pas de straat op toen de Donau gevaar liep

Ondanks groeiende onvrede over het communistische systeem keken Hongaren in de jaren tachtig wel uit om in het openbaar kritiek te uiten. Pas toen de bouw van een waterkrachtcentrale de Donau bedreigde, kwam de bevolking in opstand.  In de jaren vijftig hadden Hongarije en Tsjecho-Slowakije het plan opgevat om een gigantische waterkrachtcentrale met dammen te...

Lees meer
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Artikel

Oost-Duitsers reageerden geschokt op tv-beelden van smerige fabrieksstad

In de DDR was het anticommunistische verzet van de kerk nauw verbonden met de opkomst van de milieubeweging. Een heimelijk gefilmde televisiedocumentaire over een vieze fabrieksstad zette het Oost-Duitse milieuactivisme in één klap op de kaart.  Het grote publiek leerde de Oost-Duitse milieubeweging kennen toen in september 1988 de televisiedocumentaire Bitteres aus Bitterfeld op de...

Lees meer
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Artikel

‘Geef ons schone lucht!’, scandeerden honderden boze Bulgaren

In Bulgarije was de milieubeweging de eerste protestbeweging die burgers tegen het communisme wist te mobiliseren. Moeders kwamen in opstand nadat hun kinderen flauwvielen door overwaaiende fabrieksgassen.  Op het centrale plein van het Bulgaarse provinciestadje Roese, niet ver van de Roemeense grens, stond op 23 september 1987 een groep jonge kinderen te wachten op hun...

Lees meer
Poolse demonstranten in 1980
Poolse demonstranten in 1980
Artikel

Kernramp gaf Poolse milieuactivisten een enorme populariteitsboost

De nucleaire ramp in Tsjernobyl bracht een kentering teweeg in Polen, waar al jaren een protestbeweging tegen het communistische regime sluimerde. Doordat het Sovjet-regime de ramp onder het tapijt wilde schuiven, verbeterde de reputatie van Poolse milieuactivisten. Hun verzet gaf ook andere Poolse protestbewegingen nieuw elan.   In 1980 was de vakbond c opgericht door havenarbeiders...

Lees meer