‘Bijna niemand in de Nederlandse staatkunde heeft zo lang aan de touwtjes getrokken,’ zegt Luc Panhuysen over Johan van Oldenbarnevelt. Op het Geschiedenis Festival op zaterdag 6 oktober zal Panhuysen zijn nieuwe boek Ooggetuigen van de Tachtigjarige Oorlog presenteren. De lezing die hij hierbij geeft gaat over Johan van Oldenbarnevelt. ‘Hij was een buitengewoon ongeduldige man, en dat was in die periode absoluut noodzakelijk.’
Panhuysen, die eerder boeken publiceerde over het Rampjaar 1672, de gebroeders De Witt en de machtsstrijd tussen Willem III en Lodewijk XIV, schrijft momenteel samen met René van Stipriaan een boek waarin ooggetuigen van de bijna een eeuw durende oorlogsperiode 1568-1648 aan het woord komen. Panhuysen: ‘Wij gebruiken dus dagboeken, brieven, stukken uit pamfletten; eigenlijk alles wat ons het gevoel geeft dat we ook een beetje getuige zijn.’
Hierbij komen ook veel onbekende verslagen aan bod. Zo vond Panhuysen een verslag van een wolvenplaag in Noord-Vlaanderen in de winter van 1621. ‘Een pastoor uit Lokeren beschrijft dan dat hij midden in de winter van het ene dorp naar het andere loopt. Onderweg komt hij langs de weg een bedelend jongetje van twaalf tegen. Hij raadt hem aan naar huis te gaan, maar de jongen meldt dat hij honger heeft. Als de pastoor de volgende dag terugkeert, treft hij de aangevreten resten van het jongetje aan.’
Panhuysen zal ook scherpstellen op het krijgskundige deel van de periode 1568-1648. Daarbij gaat Johan van Oldenbarnevelt een grote rol spelen. ‘Die Tachtigjarige Oorlog heeft vooral in het begin alles van een opstand,’ vertelt Panhuysen. ‘De kleine Nederlandse Calimero moet ervoor zorgen dat hij niet wordt platgetrapt door de grote reus van zijn tijd: Spanje, het “Amerika van de zestiende eeuw”.’ In zo’n chaotische situatie is overleven de prioriteit, aldus Panhuysen. ‘En dan heb je mensen nodig die overtuigend leiding kunnen geven en tegelijkertijd naar de toekomst kunnen kijken. Van Oldenbarnevelt wordt zo de Founding Father van Nederland.’
Dit wordt duidelijk na het Verraad van Rennenberg. Hierbij loopt de graaf van Rennenberg, die stadhouder is in Groningen, over naar de Spanjaarden. ‘Met vijanden in het zuiden en het noorden zit het gebied van de opstandelingen dus in de tang,’ zegt Panhuysen. ‘Die benauwenis gebruikt Van Oldenbarnevelt om ervoor te zorgen dat mensen geld geven. Daarnaast consolideert hij zich als sterke leider. Want in een tijd van oorlog ga je niet eindeloos lopen soebatten. Er moet worden besloten. Van Oldenbarnevelt was een buitengewoon ongeduldige man.’
Op het Geschiedenis Festival, zaterdag 6 oktober in de Philharmonie in Haarlem, vertelt Luc Panhuysen uitgebreid over Johan van Oldenbarnevelt en zijn nieuwe boek Ooggetuigen van de Tachtigjarige Oorlog. Ook geeft hij samen met musicoloog Saskia Törnqvist een luisterlezing over het opkomende nationalisme in de negentiende eeuw.
Bestel hier uw tickets voor het festival.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
