Home Dossiers Christendom Tienermeisje in de greep van ‘anorexia mirabilis’

Tienermeisje in de greep van ‘anorexia mirabilis’

  • Gepubliceerd op: 28 november 2022
  • Laatste update 10 jan 2024
  • Auteur:
    Mirjam Janssen
  • 3 minuten leestijd
Tienermeisje in de greep van ‘anorexia mirabilis’
Cover van
Dossier Christendom Bekijk dossier

Dit artikel krijgt u van ons cadeau

Wilt u onbeperkt toegang tot de artikelen op Historischnieuwsblad.nl? U bent al lid vanaf €1,99 per maand. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.

De katholieke kerk kende lange tijd een traditie van meisjes die zich uithongerden uit verbondenheid met Christus. Ze leden aan ‘anorexia mirabilis’, een vorm van zelfkastijding die hun de status van heilige gaf. Al was hun gedrag ook omstreden, want hoe kon het dat ze niet aten en toch bleven leven? De prachtige Netflix-film The Wonder van Sebastián Lelio gaat over zo’n meisje in Ierland in 1862.  

Het laatste dat de elfjarige Anna heeft gegeten is een hostie, en dat is vier maanden geleden. Desondanks is ze nog steeds gezond. Sterker nog, ze is uitgegroeid tot een beroemdheid. Kranten schrijven over haar en bewonderaars komen haar van verre bezoeken. Anna’s ouders en het dorp waar ze woont delen in de glorie. Dat komt goed uit, want verder is er niets om trots op te zijn. Het landschap is schraal, iedereen is arm en de verschrikkingen van de Grote Hongersnood ruim tien jaar eerder zijn nog niet vergeten. In deze omgeving is een wonder meer dan welkom.

Maar er is ook sprake van wantrouwen: want hoe houdt Anna het vol zonder voeding? Een dorpscomité vraagt de Britse verpleegster Lib Wright haar te observeren. Tijdens hun gesprekken uit Anna zich vooral in religieuze gemeenplaatsen. Ze verklaart dat ze leeft ‘op manna uit de hemel’ en dat ze ‘gekozen is’. Ze speelt niet met poppen, maar met afbeeldingen van haar lievelingsheiligen.

Meer lezen over de katholieke kerk? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Lib reageert nuchter, vooral omdat ze zelf geen hoop meer heeft. Ze heeft soldaten verpleegd tijdens de Krimoorlog en een baby verloren. Systematisch onderzoekt ze Anna en haar kamer. Ze isoleert het meisje van haar ouders en achterhaalt zo het geheim van de familie, want natuurlijk leeft Anna niet van de lucht. Maar zelfs als Lib de truc openbaart, blijven het meisje en haar ouders volharden in hun religieuze waanzin.

The Wonder is gebaseerd op de gelijknamige bestseller van de Ierse schrijfster Emma Donoghue, die een historisch verschijnsel tot fictie verwerkte. Al in de Middeleeuwen bestond in Europa een traditie van vastende meisjes, die vaak onwaarschijnlijke lange periodes niet aten. Ze hoopten op die manier te delen in het lijden van Christus en heilig te worden. Hun gedrag kreeg het label anorexia mirabilis, een op een mirakel geïnspireerd verlies aan eetlust. De term anorexia nervosa raakte pas rond 1870 in gebruik om een ander eetprobleem aan te duiden.

Hoewel artsen verklaarden dat je niet kon leven zonder voedsel, bleven de vastende meisjes lang populair bij het brede publiek. Al moesten veel martelaressen hun positie als idool op den duur met de dood bekopen.

Dat lot dreigt ook voor Anna. Lib berust eerst in haar naderende einde; ze heeft al zoveel ellende gezien. Maar dan verzint ze een list: door mee te gaan in de gekte redt ze het meisje en daarmee ook zichzelf. Dankzij elkaar kunnen ze opnieuw beginnen – en dat is uiteindelijk het echte wonder.