Sylvana Simons is oprichter en lijsttrekker van BIJ1. Zij bewondert de Surinamer Anton de Kom, antikoloniaal geschiedschrijver, mensenrechtenactivist en verzetsstrijder, om zijn strijdlust en vermogen om ver vooruit te kijken.
Hoe maakte u kennis met Anton de Kom?
‘Mijn ouders hadden het thuis geregeld over Anton de Kom (1898-1945). Ik wist dat hij de auteur is van Wij slaven van Suriname (1934), maar verder reikte mijn kennis toen nog niet.’
Inmiddels weet u meer over hem?
‘Jazeker, en hoe meer ik over hem te weten kom, hoe groter mijn bewondering. Wij slaven van Suriname is het eerste boek over de Surinaamse geschiedenis dat is geschreven door een Surinamer. De Kom wilde de Surinamers hun geschiedenis teruggeven, en daarmee hun identiteit en zelfbewustzijn. Hij schreef het boek omdat hij ontevreden was over het geschiedenisonderwijs in Suriname. Surinaamse schoolkinderen moesten alles weten over Michiel de Ruyter en Willem van Oranje, maar ze leerden niets over de eigen Surinaamse helden, zoals Boni, Baron en Joli Coeur, die opstonden tegen de Nederlandse gouverneurs die hun vaders hadden weggevoerd als slaven. De Kom kantelde het narratief, ik vind dat ongelooflijk knap.’
Een held?
‘Zeer zeker. De Kom doorzag dat de kolonisator het geschiedenisonderwijs gebruikte als instrument om de Surinamers klein te houden door ze zich minderwaardig te laten voelen ten opzichte van de Nederlanders. Daar ging hij dwars tegen in; hij voerde kalm en intellectueel verzet via boeken, artikelen en gedichten. In 1920 was hij naar Nederland gegaan omdat hij geen carrière kon maken in Suriname. Hij werd verliefd op een Nederlandse vrouw, met wie hij vier kinderen kreeg, en kwam in contact met communisten en vakbondsstrijders. Hij ging terug naar Suriname omdat hij wilde opkomen voor de rechten van de contractarbeiders op de plantages. De Kom richtte een adviesbureau op, de klachten van uitgebuite werkkrachten stroomden bij hem binnen.’
‘De Kom was ook een Nederlandse verzetsheld
Stuitte hij op weerstand?
‘Vanzelfsprekend. Als man die bekendstond om zijn communistische sympathieën, werd hij scherp in de gaten gehouden. Het duurde niet lang totdat hij werd opgepakt wegens vermeende opruiing; de Nederlandse gouverneur heeft hem stilletjes in 1933 verbannen uit Suriname. Zijn gevoel voor rechtvaardigheid deed hem jaren later ook besluiten om zich bij het Nederlandse verzet aan te sluiten. In 1944 werd hij opgepakt, hij overleed in een Duits concentratiekamp.’
Heeft hij de eer gekregen die hem toekomt?
‘De universiteit in Paramaribo en verschillende straten zijn naar hem vernoemd, en hij heeft sinds 2006 een standbeeld in Amsterdam-Zuidoost op zijn eigen plein. Er is een biografie van hem, en Karin Amatmoekrim heeft een mooie roman over hem geschreven, maar ik vind het bizar dat niet breed bekend is dat hij ook een Nederlandse verzetsheld was.’
Wat kunnen we van De Kom leren?
‘De waarde van idealisme, activisme en eigen identiteit.’
Alies Pegtel is historicus en journalist.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
