Home Sukkeligheid

Sukkeligheid

  • Gepubliceerd op: 4 december 2002
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Bastiaan Bommeljé
  • 3 minuten leestijd

Het universum is algauw te klein wanneer men zijn hoofd erin steekt, noteerde de Engelse C.K. Chesterton ooit. Wij historici weten wel beter: zodra men het hoofd alleen al uit het raam steekt, blijkt de werkelijkheid duizelingwekkend en overweldigend.

        Neem nu het door het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) net gepubliceerde nieuwe `personenregister’ bij het Srebrenica-rapport. Het dient ter vervanging van het oorspronkelijke register, dat niet erg voldeed. Toch is ook dit nieuwe register een wonderlijk product. Op het omslag staat: `Diakritische tekens zijn niet opgenomen.’ Een raadselachtige mededeling, zeker wanneer men talrijke namen met diakritische tekens ontwaart (Ph. Bär, Hans Böhm, Jean Chrétien, Gualthérie van Weezel, Alain Juppé, Bernard-Henry Lévy, Paul Rosenmöller, Hubert Védrine enzovoort). Wat blijkt, is dat alleen alle Servo-Kroatische namen zijn ontdaan van de diakritische tekens.
        Het resultaat is dat juist de Bosnische, Servische en Kroatische hoofdrolspelers in het register in een andere spelling staan dan in het rapport, waar men wel getracht heeft de correcte schrijfwijze te hanteren. Is dit nu Hollandse zuinigheid, of een uitnodiging aan de Joegoslavische regering om een protest in te dienen tegen professor Hanz Plom omdat die tenminste ook van Bar, Juppe en Rosenmoller had moeten reppen, opdat Bommelje niet zou gaan zeuren. Dat Gandhi bij het NIOD abusievelijk Ghandi heet en de journalist Gijsbert van Es in het register als Gijsbrecht staat, is minder relevant.
        Dit alles is, dunkt me, een goede illustratie van sukkeligheid als historische factor. Ook geschiedkundigen zijn dikwijls geneigd om net te doen alsof alles wat gebeurt, en vooral alles wat misgaat, daadwerkelijk door iemand zo is gewild en in werking gezet, of tenminste iemands schuld is. Dit conspiratieve perspectief schiet helaas tekort om de wereld – laat staan het verleden – te kunnen begrijpen. De geschiedenis is veel meer dan we denken het relaas van mensen die onbedoeld struikelen over hun eigen bedoelingen.
        De parlementaire enquête inzake Srebrenica illustreerde dit bijzonder scherp. In de media ontstond wederom opwinding over de vraag of er sprake was van een `doofpot’ waarin de generaals bewust onwelgevallige feiten probeerden te verhullen. Ook in het NIOD-rapport kreeg deze kwestie veel aandacht, en de onderzoekers volgden trouw de samenzweringstheorieën van de ontslagen voorlichter Bert Kreemers. Maar indien de generaals inderdaad feiten probeerden te verdoezelen, deden ze dit dermate klunzig dat de geschiedkundige wet van de sukkeligheid hier toch ook regeerde. Waarschijnlijker is dat ze slechts probeerden de werkelijkheid voor zichzelf begrijpelijk te houden, en dat zelfs dit niet lukte.
        Zoiets heet `de vuile was binnenhouden’, en dat is een menselijke – al te menselijke – neiging. Neem nu dat artikel in NRC Handelsblad waarin de spanningen tussen de NIOD-onderzoekers werden belicht. Welingelichte bronnen melden dat daags voor de publicatie NRC-redacteur Bas Blokker dringend werd uitgenodigd op het NIOD om daar nog eens te praten over het concept van zijn stuk. Het werd een langdurig gesprek, waarbij – anders dan in het register – menig puntje op de i werd gezet. Maar niemand zal toch zeggen dat hier sprake was van een `doofpot’?

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer