Michael Burleigh
Bloed en woede. Een culturele geschiedenis van het terrorisme
652 p. De Bezige Bij, € 39,90
Vuistdikke studie van de brommerige conservatieve Engelse historicus Burleigh, die wereldberoemd werd met zijn boeken over geloof en het Derde Rijk. ‘Wat ik met dit boek op glasheldere wijze duidelijk wil maken – en vooral aan iedereen die geneigd lijkt een heimelijke bewondering te koesteren voor mensen die de wereld met geweld willen veranderen –, is dat het terroristische milieu zonder uitzondering blijkt geeft van morele ranzigheid, als het al niet puur crimineel is.’ Aandacht voor de Russische nihilisten, de Baader-Meinhof-Gruppe, de Loyalistische en Republikeinse terroristen in Noord-Ierland, Zwarte September en natuurlijk het islamitisch terrorisme.
Peter Fröberg Idling
De glimlach van Pol Pot
286 p. Nieuw Amsterdam, € 17,50
In de In Europa-uitzending van OVT over 1989 vertelde iemand dat Roemenië onder Ceauşescu de meest bizarre communistische dictatuur ooit kende. Dat lijkt me niet juist. Die prijs gaat zonder twijfel naar het Cambodja van Pol Pot. In één keer wilde deze dictator een communistische samenleving vestigen. De steden werden ontruimd en miljoenen mensen vermoord. Knotsgekke voorschriften: kameraden werden aangespoord zich af te trekken in plaats van tijd te verspillen aan vrouwen. Tijd die naar de Strijd moest gaan. De Zweed Peter Fröberg Idling schreef er een huiveringwekkend boek over. Op 12 augustus 1978 arriveren de leden van een Zweedse delegatie in het Democratisch Kampuchea van Pol Pot. Ze behoren tot de weinige buitenlanders die het gesloten land binnen mogen. Na hun thuiskomst beschrijven ze de revolutie van de Rode Khmer als succesvol, een voorbeeld voor andere landen. Hoe konden zij door het land reizen zonder iets gezien te hebben van de gruwelen, vraagt Fröberg Idling zich af. Lees dit meesterwerk!
Sinds 2006 kunnen ook buitenlanders kennis nemen van het dossier dat de Securitate, de Roemeense geheime politie, in de loop der jaren van ‘verdachten’ had aangelegd. Jan Willem Bos, die enkele jaren Nederlands doceerde in Boekarest, deed dat. Hoewel hij absoluut niks ondernam tegen de staat, werd hij nauwgezet in de gaten gehouden. ‘Verdacht.’ Mijn Securitatedossier (254 p. Atlas, € 19,90) geeft een goed beeld van het leven onder Ceauşescu.
Owen Matthews
Kinderen van Stalin
320 p. Mistral, € 19,95
Matthews, hoofdredacteur van Newsweek in Moskou, beschrijft het leven van zijn grootvader, een overtuigd communist die door Stalin werd omgebracht; van zijn moeder, die als kind Stalins terreur ervaart en als jonge vrouw de gevolgen van de Koude Oorlog; en van hemzelf, de jonge journalist die de oorlog in Tjetsjenië moet verslaan. Samen geven deze verhalen een persoonlijk beeld van de moderne geschiedenis van Rusland. Matthews kon gebruikmaken van het KGB-dossier over de moord op zijn grootvader en de jarenlange correspondentie tussen zijn vader, die in Engeland verbleef, en zijn moeder in Rusland.
Menig dissident in de Sovjet-Unie werd door een erkende psychiater gek verklaard en vervolgens in een inrichting opgesloten. Om dit misbruik aan de kaak te stellen en hulp te bieden aan deze dissidenten werd in 1980 het Global Initiative on Psychiatry opgericht. Medeoprichter Robert van Voren stelde de geschiedenis te boek in: Levenslang. Tussen dissidenten en waanzin (301 p. Becht, € 24,90).
Op 1 november 2006 vond in hartje Londen een gruwelijke aanslag plaats. De Russische ex-spion Alexander Litvinenko werd met een radioactieve stof vergiftigd. Twintig dagen later overleed hij. Litvinenko’s dood werd al snel in het kader van zijn felle tegenstand tegen de regering-Poetin geplaatst. Al enige tijd was Litvinenko op zoek naar de daders van de moord op de Russische journaliste, publiciste en mensenrechtenactiviste Anna Politkovskaja, die op 7 oktober 2006 het leven liet. De affaire-Litvinenko wordt haarscherp ontleed in De ondergang van een spion. Het nieuwe Rusland en de dood van Alexander Litvinenko (415 p. Luitingh, € 24,95), door New York Times-journalist Alan S. Cowell.
Milena Mulders
Mijn Sloveense geschiedenis. Met de buik het brood achterna
240 p. Aksant, € 24,90
Familiegeschiedenis tegen de achtergrond van de trek van Slovenen naar de Limburgse mijnstreek. De Sloveense gemeenschap in Limburg is een van de oudste Nederlandse immigrantengroepen. Ze vestigde zich er in het begin van de twintigste eeuw. Hoe leefde en overleefde deze gemeenschap? Fraai geïllustreerd en mooi uitgegeven boek.
Leo Noordegraaf
Van vlas naar glas. Aspecten van de sociale en economische geschiedenis van Nederland
384 p. Verloren, € 39,00
De Amsterdamse hoogleraar economische en sociale geschiedenis Leo Noordegraaf is zestig jaar geworden en wordt met deze bundeling van zijn beste werk door zijn collega’s geëerd. Noordegraaf is een bijzonder productief historicus, die veel publiceert en veel promovendi begeleidt (helaas heb ik hem toen ik hoofdredacteur werd van dit blad in de steek gelaten). De artikelen zijn gegroepeerd in de delen Historiografie, Nijverheid en handel, Kwetsbaarheid van het bestaan en Mecenaat (gebrandschilderd glas), de vier geliefde thema’s van Noordegraaf.
Ronald Prud’homme van Reine
Opkomst en ondergang van Nederlands gouden vloot. Door de ogen van de zeeschilders Willem van de Velde de Oude en de Jonge
366 p. De Arbeiderspers, € 24,95
Prud’homme van Reine verdiepte zich eerder in de levens van Michiel de Ruyter, de gebroeders Tromp en Piet Hein. Dit boek is een levensbeschrijving van de gebroeders Van de Velde. Zij legden de zeeslagen van deze grote Nederlandse helden vast met pen, penseel en potlood, en worden tot de belangrijkste kunstenaars van de zeventiende eeuw gerekend. In Engeland worden ze zelfs beschouwd als de grondleggers van de zeeschilderkunst in dat land. Uiteraard ook veel aandacht voor de zeeslagen zelf en waarom de rol van de Republiek op het wereldtoneel eind zeventiende eeuw van minder betekenis werd.
De zeehelden figureren ook prominent in De Hollandsche Natie uit 1812 van Jan Frederik Helmers. Het is een van de meest nationalistische gedichten uit de Nederlandse literatuur. Lotte Jensen, die vorig jaar de fraaie studie De verheerlijking van het verleden publiceerde over helden, literatuur en natievorming, bezorgde een nieuwe editie met een uitgebreide inleiding (271 p. Vantilt, € 19,95). Helmers betoogt dat geen ander volk een roemrijker verleden heeft dan het Nederlandse. Michiel de Ruyter, Willem van Oranje, Abel Tasman en Joost van den Vondel leveren het bewijs dat Nederland grote helden heeft voortgebracht. Of het nu gaat om oorlogvoering, zeevaart, wetenschap of kunst, op al deze terreinen hebben de Nederlanders uitgeblonken. ‘Bemint uw vaderland, vereert uw voorgeslacht!’ zegt Helmers.
Sjeng Scheijen
Sergej Diaghilev. Een leven voor de kunst
638 p. Bert Bakker, € 45,00
Sergej Diaghilev was oprichter van de vermaarde Ballets Russes en een van de invloedrijkste artistieke pioniers van de twintigste eeuw. De slavist Sjeng Scheijen bracht twee jaar door in tal van archieven en wist veel nieuw materiaal boven water te halen voor dit goed geschreven proefschrift.
Twee schrijversbiografieën: de Engelse Barbara Reynolds keert in Dante. De dichter, de denker, de mens (547 p. Ambo, € 45,00) terug naar de oorspronkelijk gedichten en teksten van Dante om zijn geheimen te ontsluieren. Dante was geen dichter die smachtend zijn verdriet van zich af schreef, maar een ambitieus man die vocht in oorlogen. Hij was een groot geloofsverdediger, een meesterlijk redenaar, een begenadigd politicus, en waarschijnlijk biseksueel.
Patrick French schreef een buitengewoon openhartige biografie van V.S. Naipaul (613 p. Atlas, € 39,90), die in 2001 de Nobelprijs voor literatuur ontving. Naipaul, zo blijkt, is niet alleen een erg goed schrijver, maar ook een erg naar mens.
BOEKEN TOP-TIEN
1. Suzanna Jansen
Het pauperparadijs. Een familiegeschiedenis
Balans, € 17,95
2. Ursula den Tex
Erfgenamen. Het verhaal van een Nederlandse familie van aanzien en vermogen
Balans, € 19,50
3. Konstanze von Schulthess
Nina Schenk. Gravin von Stauffenberg
De Arbeiderspers, € 18,95
4. Eric Duivenvoorden
Magiër van een nieuwe tijd. Het leven van Robert Jasper Grootveld
De Arbeiderspers, € 29,95
5. Niall Ferguson
Het succes van geld
Contact, € 39,95
6. Russell Shorto
Nieuw Amsterdam. Eiland in het hart van de wereld
Forum, € 19,95
7. Gavin Menzies
1434. Het jaar waarin China de Italiaanse renaissance deed ontbranden
Ambo, € 24,95
8. Owen Matthews
Kinderen van Stalin. Drie generaties in liefde en oorlog
Mistral, € 19,95
9. Fik Meijer
Bejubeld en verguisd. Helden en heldinnen in de oudheid
Athenaeum-Polak & Van Gennep, € 19,95
10. Simon Schama
De Amerikaanse toekomst. Een geschiedenis
Contact, € 24,95
