Home Relativeren

Relativeren

  • Gepubliceerd op: 3 september 2002
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Bastiaan Bommeljé
  • 3 minuten leestijd

Ik heb niet veel op met columnisten. Veel te vaak beginnen ze zelfs hun eerste zin met `ik’, steevast weten ze niet van ophouden, en doorgaans zijn hun columns slechts een pover excuus om geen boeken te schrijven. Toch is het leerzaam om even stil te staan bij het gedwongen afscheid deze zomer van de historicus Maarten van Rossem als columnist bij de Volkskrant.

        Al het bovenstaande gold ook voor hem, en een ieder die weet hoe veelbelovend hij ooit was als geschiedkundige heeft dikwijls moeten slikken wanneer hij weer eens als media-manusje-van-alles op de televisie opdraafde bij spelletjes of ontbijtprogramma’s om zichzelf na te spelen. Toch zat er een soort vasthoudendheid in zijn optredens, en het dient gezegd dat de visie op de Verenigde Staten die hij ventileerde in de Volkskrant en op de beeldbuis niet wezenlijk verschilde van de opvattingen die hij erop na hield voordat hij wereldberoemd in Hilversum werd.
        Onlangs hoorde hij plots dat hij op 1 september na zes jaar moest stoppen. Van Rossem bedankte meteen voor de eer. Ongetwijfeld speelde daarbij de opgaaf van de reden: men vond bij de Volkskrant dat hij `te veel relativeerde’. Nu niet lang geleden NRC Handelsblad zich heeft ontdaan van H.L. Wesseling (men wilde `jongere gezichten’ op de opiniepagina), is dit de tweede historicus van postuur die aan de kant wordt geschoven in de Nederlandse kwaliteitskranten. Thans is nergens meer een geschiedkundige van betekenis columnist.
        Hiervoor is overigens een goede geschiedkundige verklaring. Het leerzame aspect van het ontslag van Van Rossem schuilt in de reden (`te veel relativering’), en ook in de eerdere opwinding bij de de Volkskrant over zijn onderkoelde habitus. Van Rossems sussende opmerkingen na 11 september vielen niet in goede aarde bij de journalisten die oprecht meenden dat `de wereld voorgoed veranderd was’. Een vooraanstaand Volkskrant-redacteur attaqueerde de eigen columnist destijds op de televisie zelfs in rauwe bewoordingen. Van Rossem schreef nog een brief naar hoofdredacteur Pieter Broertjes met de vraag of deze desavouering namens de Volkskrant was. Het antwoord luidde dat zoiets `moest kunnen’.
        Het verdwijnen van de twee relativerende historici als columnist is, kortom, geen toeval. Het past in een meer algemene afwending van de geschiedwetenschap in de media. Een van de symptomen is dat er steeds minder academische historische werken worden besproken, en dat boeken van de University Presses zelfs compleet uit de kolommen zijn verdwenen. En dit past weer in een bredere strategie van ontintellectualisering (NRC Handelsblad) en debilisering (de Volkskrant) waarmee men jonge lezers probeert te trekken. Aldus worden kranten steeds meer net als de televisie: grote woorden uit niet-zo-grote geesten – wellicht zou men dat liever andersom zien.
        Het is derhalve helemaal geen toeval dat de media zo overvallen werden door het succes van Pim Fortuyn. Zonder historisch inzicht had men even niet begrepen dat er in Nederland een klassestrijd gaande was. De accomoderende Sprachherrschaftsklasse werd belaagd door een voor geschiedkundigen niet-onbekende coalitie van proleten en proletariërs. Zo’n revolte wijst op van alles, maar vooral op een falende intellectuele elite.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Hitler ontmoet arbeiders van Siemens in Berlijn
Hitler ontmoet arbeiders van Siemens in Berlijn
Artikel

Was Adolf Hitler links? Ja en nee, zegt fascisme-expert

Radicaal-rechtse politici zoals Elon Musk, Alice Weidel (AfD) en Martin Bosma (PVV) bestempelen het fascisme als een linkse ideologie. Aan de linkerkant van het politieke spectrum heerst juist de overtuiging dat fascisten handlangers waren van het grootkapitaal. Zo zou de term ‘nationaal-socialisme’ alleen maar zijn bedacht om de arbeidersmassa te misleiden, en haar nog gemakkelijker...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

Paus Franciscus is overleden. Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen met Frans Willem Lantink De paus en...

Lees meer
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer