Home Pas op voor de wist-je-datjes!

Pas op voor de wist-je-datjes!

  • Gepubliceerd op: 21 oktober 2024
  • Laatste update 21 okt 2024
  • Auteur:
    Jo Hedwig Teeuwisse
  • 3 minuten leestijd
Jo Hedwig Teeuwisse: de Fake History Hunter

Leuke lijstjes vol wetenswaardigheden zijn leuk. Als ome Jan op Facebook iets schrijft wat begint met ‘wist je dat…’ dan zit iedereen al klaar om iets interessants te leren. Het lijkt soms of het internet gebouwd is op dit soort sociale-mediaberichten.

Een erg populaire lijst die ik om de haverklap tegenkom, gaat over het leven in de zestiende eeuw. De lijst is oeroud, in de internetgeschiedenis dan. ‘Life in the 1500s’ spookt al sinds 1999 rond in verschillende gedaantes. De lijst komt ook voor als ‘Leven in de Middeleeuwen’, want niemand schijnt nog te weten wanneer die periode ook al weer eindigde.

Meer columns lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

In de lijst komen een paar onderwerpen voor die veel mensen moeilijk te negeren vinden: viezigheid en de oorsprong van woorden en gezegdes. Was dat u ook al opgevallen? U neemt deel aan een rondleiding door een kasteel of museum, de gids geeft uitleg over een object of afbeelding, en roept: ‘En dit is waar het gezegde vandaan komt!’ De hele groep mompelt goedkeurend. Dat vinden we leuk om te leren. Helaas is het vaak onzin.

Dat geldt ook voor vrijwel alle weetjes op de vrije lange lijst ‘Life in the 1500s’. Desalniettemin kun je hem nog met grote regelmaat tegenkomen op sociale media en dan mag ik het allemaal weer komen corrigeren. Nou, daar gaan we dan. Leest u even mee?

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

‘De meeste mensen trouwden in juni omdat ze dan net hun jaarlijkse bad hadden gehad en bruiden droegen voor de zekerheid een boeket bij zich om de stank te verhullen.’ Nee dus. Dagelijks wassen was normaal, men baadde regelmatig en gebruikte zeep. Kleding werd gewassen, en zeker voor een huwelijk. Het was juist populair om in de herfst of winter te trouwen, omdat er dan minder werk op het land was en de pakhuizen vol eten zaten. Wel groeiden er in dat jaargetijde minder bloemen. Trouwens, er bestaat geen boeket dat zo krachtig geurt dat iemand die zelden baadt er lekker van gaat ruiken.

‘Het hele gezin gebruikte hetzelfde badwater, waardoor het water zo vies werd dat je je kind erin kon verliezen. Vandaar het gezegde: het kind met het badwater weggooien.’ Onzin, dit gezegde is gewoon een metafoor. Het gaat niet letterlijk over baby’s in vies badwater, maar waarschuwt simpelweg voor het weggooien van iets waardevols als je te enthousiast bezig bent met opruimen.

‘Hemelbedden zijn uitgevonden omdat er vieze beestjes uit het strodak naar beneden vielen.’ Ook apekool. Open vuren zorgden ervoor dat beestjes niet wilden wonen in de plafonds van huizen met rieten daken. Hemelbedden zijn uitgevonden om mensen wat privacy te geven en om de kou buiten te houden. Overigens waren echte hemelbedden een luxe; wie er een bezat kon ook een fatsoenlijk plafond betalen. De gewone man hing gordijnen om het bed.

‘De meeste mensen trouwden jong, als ze elf of twaalf waren.’ Nee hoor, dat gebeurde vooral bij de elite en ook daar kwamen kinderhuwelijken niet zo vaak voor als men denkt. Soms werden er afspraken gemaakt over kinderen die later zouden trouwen en in enkele gevallen traden ze echt jong in het huwelijk, maar de meeste mensen trouwden rondom hun twintigste levensjaar of later.

De lijst gaat zo nog even door en beweert de oorsprong van veel Engelse gezegdes en spreekwoorden te verklaren. Het is allemaal onzin. Is de lijst een grap of was de maker echt zo slecht in het doen van een beetje onderzoek? We zullen het nooit weten, ben ik bang. Maar ondertussen blijft de lijst maar rondgaan. Vorige maand nog moest ik iemand corrigeren die het op Twitter deelde. Die persoon heeft een half miljoen volgers; binnen een dag was de lijst gezien door 200.000 mensen. Mijn correcties werden me niet in dank afgenomen.