Home Opportunisme

Opportunisme

  • Gepubliceerd op: 18 juni 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Nelleke Noordervliet
  • 2 minuten leestijd

De verleiding is groot wat na te pruttelen over het gedecideerde ‘nee’ van de Nederlandse bevolking tegen het grondwettelijk verdrag. In de Volkskrant schreef Jan Blokker het toe aan de historische Nederlandse neiging tot politiek isolement en regionalisme enerzijds en de behoefte alle handelskanalen open te houden aan de andere kant. Dat begon al bij het verzet van de deltaprovincies tegen het centralisme van de hertogen van Bourgondië en het eindigde bij het nogal bizar volgehouden leerstuk van de neutraliteit bij de Nederlandse regering in ballingschap tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Blokkers argumentatie is overtuigend: Nederlanders als wat dwarse boeren die koning zijn op eigen erf en wars van buitenlandse poppenkast. Geert Wilders, afkomstig uit de Generaliteitslanden, is in die optiek een onverwachte verdediger van dat nogal Hollandse standpunt.

Blokkers exercitie riep bij mij de vraag op of hij met een beroep op de geschiedenis evenzeer een verklaring had kunnen vinden voor een ‘ja’, als dat de uitslag was geweest. Waren wij Nederlanders niet mede de grondleggers van de samenwerking in Europa en altijd enthousiaste reizigers in de Europese ruimte? Dat komt ook ergens vandaan.

Er is een verschil tussen politiek, economie en cultuur. Cultureel gesproken zijn Nederlanders altijd ontvankelijk geweest voor buitenlandse invloeden en in het geheel niet xenofoob. Onze schilders trokken in de zeventiende eeuw naar Italie; wij ontvingen in de achttiende eeuw Franse intellectuelen in ballingschap; Menno ter Braak schreef zijn proefschrift nog in het Duits. Maar ja, cultuur is in Nederland altijd een onschuldig tijdverdrijf geweest voor zonderlingen.

Het ging om de handel. En handel laat zich niet zomaar losweken van de politiek. Wat voor de handel goed was, dat werd politiek nagestreefd. Voor de Tweede Wereldoorlog was dat nog een status aparte. Na de Tweede Wereldoorlog waren de Benelux en vervolgens de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal en daarna de Europese Economische Gemeenschap een betere oplossing. Meer dan isolationisme is de Nederlandse houding een vorm van opportunisme.

Nederland was internationaal gezien een vreemde eend. Zelf klein, maar in het bezit van grote en rijke koloniën. Een republiek toen alle anderen een monarchie waren, en een monarchie toen de machtigste landen over het algemeen allang een republiek waren. En altijd een beetje te pretentieus. De foto van Colijn voor een radiomicrofoon, de duimen achter het vest gehaakt, het ene been op een stoel, geeft die calvinistische, opgeblazen Rechthaberei prachtig weer.

Balkenende en Van Aartsen lijken daar qua attitude de rechtstreekse erfgenamen van te zijn. De arrogantie is te zien als de hartgrondige wens mee te spelen met de grote jongens, niet voor zoete koek zoals Denemarken, maar om het echie. Naarmate de Unie groter werd, verdween het lonkend perspectief van macht steeds verder achter de horizon. Hadden we ‘ja’ gezegd, dan zou het zijn geweest vanuit de hardnekkige behoefte ertoe te doen. Historische verklaringen: altijd een kwestie van perspectief.
Nelleke Noordervliet

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Zieke paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

De wankele gezondheid van paus Franciscus is al wekenlang wereldnieuws. Waarom? Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen...

Lees meer