Home On-Nederlands

On-Nederlands

  • Gepubliceerd op: 18 juni 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Nelleke Noordervliet
  • 2 minuten leestijd

Zelden zo’n machteloos en nietszeggend bijvoeglijk naamwoord gezien als `on-Nederlands’. Niettemin wordt het sinds enige tijd te pas en te onpas gebruikt om gebeurtenissen en eigenschappen te omschrijven die aan een preciezere kwalificatie ontsnappen.

Wie `on-Nederlands’ zegt, veronderstelt bij zichzelf en bij de ander een gedeeld begrip van wat Nederlands is. Indien de spreker van Nederlandse afkomst is, is hij kennelijk in het geruste bezit van een identiteit die hij kent van haver tot gort. Is de spreker afkomstig van elders, dan heeft hij in elk geval een idee van wat typisch Nederlands is, zoals de Nederlander de alpinopet, het stokbrood en het glas rode wijn typisch Frans zal noemen.

Nu zullen Fransen of Italianen niet snel over zichzelf zeggen dat iets typisch is voor hen of juist `on-Frans’ of `on-Italiaans’. Ik gok erop dat dat komt doordat de nationale identiteit daar niet plotseling als problematisch wordt ervaren. Er is trots op het gezamenlijke erfgoed en een moreel oordeel wordt daar niet aan verbonden. Grootmoedig accepteren ze van zichzelf het zoet en het zuur.

Het gebruik van het woord `on-Nederlands’ houdt over het algemeen een diskwalificatie in van een gebeurtenis of eigenschap, die zodoende wordt uitgesloten van het Nederlands-zijn. Het wordt heden ten dage vooral gebezigd bij nare dingen als onverdraagzaamheid, geweld en opwinding. Zelfs wanneer er sprake is van `on-Nederlandse zwier’, maakt dat de zwier toch tot iets lichtzinnigs. En als iets `on-Nederlands’ goed is, dan betreft het veelal de schone kunsten of de muziek, in wezen voortbrengselen van de duivel. Daar goed in zijn is heel slecht.

De Duitsers daarentegen sluiten hun minder aangename eigenschappen niet uit als `on-Duits’. Het tegendeel is waar. `Typisch Duits’ wordt ook in Duitsland gezien als een eigenschap die tot wereldoorlogen leidt. In Duitsland houdt men zich niet bezig met on-Duitse eigenschappen, maar juist met `typisch Duitse’ eigenschappen.

Het gebruik van het woord `on-Nederlands’ is de moedwillige constructie van een vals zelfbeeld. In de negentiende eeuw werd aan het kersverse koninkrijk een glorieus nationaal verleden gehangen. Elk land had dat. De vlaggen van het imperialisme en het nationalisme wapperden in de straffe wind van de zelfgenoegzaamheid. Wij hadden onze zeventiende eeuw, en via Hoofts Historiën hadden we onze koppige wortels in de Batavieren, die bij Lobith ons land binnenkwamen. (Lobith? `Ons’ land? Toen al?).

In de late twintigste eeuw keken we een beetje meewarig neer op de opgeblazen negentiende-eeuwer en zijn Hollands welvaren. Het verleden was niet erg interessant – ja, zelfs een beetje om je voor te schamen. We werden kosmopolieten. We verloren onze eigen geschiedenis uit het oog. We verloren onszelf een beetje uit het oog. Nu schrikken we opeens van onszelf. Wie waren we eigenlijk? Wie wilden we ook alweer zijn? We zijn opeens heel vaak `on-Nederlands’.
Nelleke Noordervliet

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer
Adolf Hitler en Francisco Franco
Adolf Hitler en Francisco Franco
Beeldessay

Franco liet Hitler in de steek 

Ideologisch had de Spaanse dictator Francisco Franco veel raakvlakken met de fascisten in Duitsland en Italië. Toch koos hij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet echt voor hen.   Het was geen geslaagde ontmoeting. Nazileider Adolf Hitler zou na afloop hebben gezegd dat hij liever een paar kiezen liet trekken dan nog een keer af te spreken...

Lees meer
De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
Artikel

India en Pakistan zijn al aartsrivalen sinds hun geboorte

De spanningen tussen kernmachten India en Pakistan liepen in de afgelopen week hoog op. Het conflict over het grensgebied Kashmir stamt uit 1947, het jaar van de opdeling van Brits-Indië. Die ging gepaard met gruwelijkheden en geweld: goede buren werden plotseling elkaar aartsvijanden. Begin juli 1947 arriveerde de Britse advocaat Cyril Radcliffe in een snikheet...

Lees meer
Militaire parade door Moskou in 2015
Militaire parade door Moskou in 2015
Artikel

Rusland vierde 9 mei niet altijd zo uitbundig. Nu moet de militaire parade de oorlog in Oekraïne rechtvaardigen

In 1945 viert de Sovjet-Unie voor het eerst de overwinning op nazi-Duitsland met een grote parade. Sindsdien is de betekenis van de wapenschouw op 9 mei verschillende keren veranderd. Tegenwoordig moet die militaire parade in Moskou vooral de oorlog in Oekraïne en het regime van president Vladimir Poetin legitimeren. ‘Ter gelegenheid van de overwinning op...

Lees meer