Home OMWILLE DER BILLIJKHEID. DE STRIJD OVER DE INVOERING VAN DE INKOMSTENBELASTING IN NEDERLAND

OMWILLE DER BILLIJKHEID. DE STRIJD OVER DE INVOERING VAN DE INKOMSTENBELASTING IN NEDERLAND

  • Gepubliceerd op: 03 feb 2003
  • Update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Jan Dirk Snel

Het boek van Christianne Smit over de invoering van de inkomstenbelasting in Nederland bevat een perfect script voor een Hollywood-film. De protagonisten moeten vele moeilijkheden overwinnen, soms dienen zich kleine tussentijdse oplossingen aan, maar dan doemen weer nieuwe problemen op. Edoch, in het laatste hoofdstuk komt de glorieuze ontknoping. De lezer kan het boek met een tevreden gevoel dichtslaan. Het goede heeft overwonnen.

        ‘Leuker kunnen we het niet maken’, geeft zelfs de belastingdienst toe, maar Christianne Smit heeft haar best gedaan haar verhaal zo aardig mogelijk op te schrijven. Ze doet niet alleen verslag van de strijd over het belastingsysteem tussen pakweg 1840 en 1893, maar lardeert het geheel met persoonlijke verhalen over de ministers van Financiën in die jaren. Het boek is daarom ook een politieke geschiedenis van de negentiende eeuw met een bijzondere invalshoek. Twintig jaar geleden zou een boek als dit waarschijnlijk vol hebben gestaan met grafieken en tabellen en systematisch zijn opgezet, nu is het een chronologisch verteld verhaal.
        Het is een hoopgevend verhaal bovendien. Er valt veel kwaads te vertellen over de Europese geschiedenis van de afgelopen twee eeuwen, maar ondertussen deed zich ook een klein groot wonder voor: bevoorrechte groeperingen gaven langzaam hun privileges op. Niet alleen verloren ze hun politieke voorrechten, ook lieten ze zich een steeds groter deel van hun bezittingen en inkomsten afpakken door de staat. Alleen door die bereidheid werd de uitbreiding van de staatstaken mogelijk: een goede infrastructuur, beter onderwijs, de opbouw van sociale wetgeving. En het waren juist liberalen die het aantal staatstaken wilden uitbreiden.
        Natuurlijk sputterden de rijken lang tegen. Tussen droom en daad stonden niet alleen wetten in de weg en praktische bezwaren, maar ook hypocrisie en onwil. Maar toen minister Nicolaas Pierson aan het einde van de negentiende eeuw uiteindelijk met een goed onderbouwd voorstel kwam voor een billijker belastingsysteem, ging het parlement uit volle overtuiging akkoord.
        Argumenten hadden een grote kracht, dat is wel de kern van het betoog van Christianne Smit. Tegen morele overwegingen bleken platte belangen uiteindelijk niet bestand. Als dat geen warm gevoel oplevert.        

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Hongaars protest tegen de dam
Hongaars protest tegen de dam
Artikel

Hongaren gingen pas de straat op toen de Donau gevaar liep

Ondanks groeiende onvrede over het communistische systeem keken Hongaren in de jaren tachtig wel uit om in het openbaar kritiek te uiten. Pas toen de bouw van een waterkrachtcentrale de Donau bedreigde, kwam de bevolking in opstand.  In de jaren vijftig hadden Hongarije en Tsjecho-Slowakije het plan opgevat om een gigantische waterkrachtcentrale met dammen te...

Lees meer
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Artikel

Oost-Duitsers reageerden geschokt op tv-beelden van smerige fabrieksstad

In de DDR was het anticommunistische verzet van de kerk nauw verbonden met de opkomst van de milieubeweging. Een heimelijk gefilmde televisiedocumentaire over een vieze fabrieksstad zette het Oost-Duitse milieuactivisme in één klap op de kaart.  Het grote publiek leerde de Oost-Duitse milieubeweging kennen toen in september 1988 de televisiedocumentaire Bitteres aus Bitterfeld op de...

Lees meer
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Artikel

‘Geef ons schone lucht!’, scandeerden honderden boze Bulgaren

In Bulgarije was de milieubeweging de eerste protestbeweging die burgers tegen het communisme wist te mobiliseren. Moeders kwamen in opstand nadat hun kinderen flauwvielen door overwaaiende fabrieksgassen.  Op het centrale plein van het Bulgaarse provinciestadje Roese, niet ver van de Roemeense grens, stond op 23 september 1987 een groep jonge kinderen te wachten op hun...

Lees meer
Poolse demonstranten in 1980
Poolse demonstranten in 1980
Artikel

Kernramp gaf Poolse milieuactivisten een enorme populariteitsboost

De nucleaire ramp in Tsjernobyl bracht een kentering teweeg in Polen, waar al jaren een protestbeweging tegen het communistische regime sluimerde. Doordat het Sovjet-regime de ramp onder het tapijt wilde schuiven, verbeterde de reputatie van Poolse milieuactivisten. Hun verzet gaf ook andere Poolse protestbewegingen nieuw elan.   In 1980 was de vakbond c opgericht door havenarbeiders...

Lees meer