Home Dossiers Nederlands-Indië ‘Nederland heeft de strijd om Bali altijd genegeerd’

‘Nederland heeft de strijd om Bali altijd genegeerd’

  • Gepubliceerd op: 17 augustus 2022
  • Laatste update 08 nov 2022
  • Auteur:
    Rick Timmermans
  • 5 minuten leestijd
‘Nederland heeft de strijd om Bali altijd genegeerd’
Cover van
Dossier Nederlands-Indië Bekijk dossier

Vandaag, op 17 augustus, is het 77 jaar geleden dat de Indonesische nationalist Soekarno de Republiek Indonesië uitriep. Ter gelegenheid van dit jubileum maakte historica Anne-Lot Hoek, in samenwerking met Alle geschiedenis ooit, een podcast over een onderbelicht onderdeel van de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog: Oorlog in het Paradijs – De Strijd om Bali. Via persoonlijke verhalen van vier betrokkenen willen zij de oorlog inzichtelijk maken.

Waarom is de rol van Bali in dit verhaal belangrijk?

‘De nadruk ligt vaak op de gevechten op Java en Sumatra, en vooral op Soekarno en de nieuwe Indonesische Republiek. Maar op Bali is ook ontzettend veel strijd gevoerd. Nederlanders, zowel toeristen als historici, hebben dat vaak niet in de gaten. De strijd op Bali staat nog niet goed op de radar. Daarom belichten podcastmaker Arco Gnocchi, wiens opa vocht bij het KNIL, en ik deze geschiedenis in de podcast.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Wie komen in de podcast aan bod?

‘Het eerste verhaal is dat van I Gusti Ngurah Rai. Hij is dé volksheld van Bali omdat hij vooropging in de strijd tegen de Nederlanders. Een tweede figuur is de Nederlandse verzetsman Siebe Lijftogt. Siebe was een idealist die naar Indonesië trok met het idee dat Nederland daar nog één taak te vervullen had: Indonesië aan de onafhankelijkheid helpen. Eenmaal op Bali kwam hij in een heel andere realiteit terecht. Er woedde daar een felle oorlog die hij niet had voorzien, en hij raakte in gewetensnood. Siebe schreef brieven naar hooggeplaatste oud-verzetsleden om hen te vertellen over de werkelijke situatie in Indonesië en op Bali. Later werd hij daarom bestempeld als ‘inlanderliefhebber’ en ‘landverrader’.

Deze geschiedenis is nooit zwart-wit

Ten slotte bespreken we KNIL-militair Don Sweebe en vorst Anak Agung Gede Agung. Die laatste was een Balinese vorst, en koos partij voor de Nederlanders. Dat deed hij niet omdat hij pro-Nederlandse ideeën had, maar omdat hij een eigen agenda had. Hij was een belangrijke politieke figuur, maar gebruikte achter de schermen geweld tegen zijn eigen landgenoten en liet mensen ombrengen en martelen in gevangenissen. De verhalen van al deze betrokkenen laten zien dat de geschiedenis op Bali gelaagd, en nooit zwart-wit was.’

U schreef al een boek over het onderwerp: De strijd om Bali. Waarom wilde u dit verhaal ook in podcastvorm vertellen?

‘Ik vind het belangrijk om een breder en jonger publiek te bereiken. Ik denk dat een podcast meer mensen aanspreekt.’

Welk verhaal greep uzelf het meeste aan?

‘Wat ik moeilijk vond was het gesprek dat ik voerde met de zoon van een Balinese nationalistische leraar. Hij vertelde hoe zijn vader werd gevangengezet en gemarteld, vermoedelijk in één van de gevangenkampen. Zijn vader was niet de enige: er zijn stelselmatig mensen gemarteld en geëxecuteerd in de Nederlandse gevangenissen op Bali. Zijn vader overleefde de gevangenis en kwam terug, maar overleed drie maanden later alsnog. Als je hoort hoeveel impact zijn dood heeft gehad op zijn zoon en op het leven van zijn gezin, is dat erg indrukwekkend.’

Wat is het nut van persoonlijke verhalen als deze?

‘Ik verbaas me erover dat onder veel koloniale historici nog een soort dedain heerst over oral history. Archiefstukken vertellen maar een deel van het verhaal en geven een eenzijdige kijk op de geschiedenis. Toch zijn er weinig historici die de moeite hebben genomen om zelf naar Indonesië te gaan en met betrokkenen en nabestaanden over de revolutie te praten. Als je archiefonderzoek combineert met uitgebreide oral history, krijg je een veel rijker en meerstemmig verhaal.’

Wat hoopt u dat luisteraars opsteken?

‘Ik hoop dat ze een beter beeld krijgen van de koloniale geschiedenis op Bali en van onze rol daarin. Wat ik opmerkelijk vind, is dat Nederland na de oorlog in Indonesië niet de interesse heeft getoond om het gesprek over de revolutie met de Balinezen aan te gaan. Nederlandse politici hadden die moeite ook eerder moeten nemen. We hadden bijvoorbeeld allang eens bij de herdenking van de Puputan Magarana kunnen zijn: de strijd tussen de Nederlandse en Balinese strijdtroepen waar bijvoorbeeld volksheld Ngurah Rai en tenminste 95 van zijn troepen het leven lieten. De desinteresse voor wat er op Bali is gebeurd vind ik heel pijnlijk.

Indonesische militairen bij de herdenking van de Puputan Magarana.

Sommige Indonesiërs die ik gesproken heb hopen ook op een reactie uit Nederland. Dat geldt bijvoorbeeld voor de nazaten van Ngurah Rai. Ik heb zijn zonen uitgebreid gesproken en geïnterviewd. Als je hen vraagt hoe zij op de oorlog terugkijken, beginnen ze niet over geld dat ze van Nederland willen zien. Dat ligt helemaal niet op tafel. Ze zeggen dat ze het opvallend vinden dat Nederland deze geschiedenis nooit recht in de ogen heeft gekeken. En dat er nooit geprobeerd is om een herdenking bij te wonen of een dialoog te starten.

Er zijn overigens wel een aantal nabestaanden van Balinezen, gedood of geëxecuteerd door Nederlanders, die wel compensatie zoeken in Nederland. Het is te hopen dat de Nederlandse staat hun tegemoet zal komen.’

De podcast Oorlog in het Paradijs: De Strijd om Bali vindt u hier.