Home Dossiers Nederlands-Indië ‘Nederland heeft de strijd om Bali altijd genegeerd’

‘Nederland heeft de strijd om Bali altijd genegeerd’

  • Gepubliceerd op: 17 augustus 2022
  • Laatste update 08 nov 2022
  • Auteur:
    Rick Timmermans
  • 5 minuten leestijd
‘Nederland heeft de strijd om Bali altijd genegeerd’
Cover van
Dossier Nederlands-Indië Bekijk dossier

Vandaag, op 17 augustus, is het 77 jaar geleden dat de Indonesische nationalist Soekarno de Republiek Indonesië uitriep. Ter gelegenheid van dit jubileum maakte historica Anne-Lot Hoek, in samenwerking met Alle geschiedenis ooit, een podcast over een onderbelicht onderdeel van de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog: Oorlog in het Paradijs – De Strijd om Bali. Via persoonlijke verhalen van vier betrokkenen willen zij de oorlog inzichtelijk maken.

Waarom is de rol van Bali in dit verhaal belangrijk?

‘De nadruk ligt vaak op de gevechten op Java en Sumatra, en vooral op Soekarno en de nieuwe Indonesische Republiek. Maar op Bali is ook ontzettend veel strijd gevoerd. Nederlanders, zowel toeristen als historici, hebben dat vaak niet in de gaten. De strijd op Bali staat nog niet goed op de radar. Daarom belichten podcastmaker Arco Gnocchi, wiens opa vocht bij het KNIL, en ik deze geschiedenis in de podcast.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Wie komen in de podcast aan bod?

‘Het eerste verhaal is dat van I Gusti Ngurah Rai. Hij is dé volksheld van Bali omdat hij vooropging in de strijd tegen de Nederlanders. Een tweede figuur is de Nederlandse verzetsman Siebe Lijftogt. Siebe was een idealist die naar Indonesië trok met het idee dat Nederland daar nog één taak te vervullen had: Indonesië aan de onafhankelijkheid helpen. Eenmaal op Bali kwam hij in een heel andere realiteit terecht. Er woedde daar een felle oorlog die hij niet had voorzien, en hij raakte in gewetensnood. Siebe schreef brieven naar hooggeplaatste oud-verzetsleden om hen te vertellen over de werkelijke situatie in Indonesië en op Bali. Later werd hij daarom bestempeld als ‘inlanderliefhebber’ en ‘landverrader’.

Deze geschiedenis is nooit zwart-wit

Ten slotte bespreken we KNIL-militair Don Sweebe en vorst Anak Agung Gede Agung. Die laatste was een Balinese vorst, en koos partij voor de Nederlanders. Dat deed hij niet omdat hij pro-Nederlandse ideeën had, maar omdat hij een eigen agenda had. Hij was een belangrijke politieke figuur, maar gebruikte achter de schermen geweld tegen zijn eigen landgenoten en liet mensen ombrengen en martelen in gevangenissen. De verhalen van al deze betrokkenen laten zien dat de geschiedenis op Bali gelaagd, en nooit zwart-wit was.’

U schreef al een boek over het onderwerp: De strijd om Bali. Waarom wilde u dit verhaal ook in podcastvorm vertellen?

‘Ik vind het belangrijk om een breder en jonger publiek te bereiken. Ik denk dat een podcast meer mensen aanspreekt.’

Welk verhaal greep uzelf het meeste aan?

‘Wat ik moeilijk vond was het gesprek dat ik voerde met de zoon van een Balinese nationalistische leraar. Hij vertelde hoe zijn vader werd gevangengezet en gemarteld, vermoedelijk in één van de gevangenkampen. Zijn vader was niet de enige: er zijn stelselmatig mensen gemarteld en geëxecuteerd in de Nederlandse gevangenissen op Bali. Zijn vader overleefde de gevangenis en kwam terug, maar overleed drie maanden later alsnog. Als je hoort hoeveel impact zijn dood heeft gehad op zijn zoon en op het leven van zijn gezin, is dat erg indrukwekkend.’

Wat is het nut van persoonlijke verhalen als deze?

‘Ik verbaas me erover dat onder veel koloniale historici nog een soort dedain heerst over oral history. Archiefstukken vertellen maar een deel van het verhaal en geven een eenzijdige kijk op de geschiedenis. Toch zijn er weinig historici die de moeite hebben genomen om zelf naar Indonesië te gaan en met betrokkenen en nabestaanden over de revolutie te praten. Als je archiefonderzoek combineert met uitgebreide oral history, krijg je een veel rijker en meerstemmig verhaal.’

Wat hoopt u dat luisteraars opsteken?

‘Ik hoop dat ze een beter beeld krijgen van de koloniale geschiedenis op Bali en van onze rol daarin. Wat ik opmerkelijk vind, is dat Nederland na de oorlog in Indonesië niet de interesse heeft getoond om het gesprek over de revolutie met de Balinezen aan te gaan. Nederlandse politici hadden die moeite ook eerder moeten nemen. We hadden bijvoorbeeld allang eens bij de herdenking van de Puputan Magarana kunnen zijn: de strijd tussen de Nederlandse en Balinese strijdtroepen waar bijvoorbeeld volksheld Ngurah Rai en tenminste 95 van zijn troepen het leven lieten. De desinteresse voor wat er op Bali is gebeurd vind ik heel pijnlijk.

Indonesische militairen bij de herdenking van de Puputan Magarana.

Sommige Indonesiërs die ik gesproken heb hopen ook op een reactie uit Nederland. Dat geldt bijvoorbeeld voor de nazaten van Ngurah Rai. Ik heb zijn zonen uitgebreid gesproken en geïnterviewd. Als je hen vraagt hoe zij op de oorlog terugkijken, beginnen ze niet over geld dat ze van Nederland willen zien. Dat ligt helemaal niet op tafel. Ze zeggen dat ze het opvallend vinden dat Nederland deze geschiedenis nooit recht in de ogen heeft gekeken. En dat er nooit geprobeerd is om een herdenking bij te wonen of een dialoog te starten.

Er zijn overigens wel een aantal nabestaanden van Balinezen, gedood of geëxecuteerd door Nederlanders, die wel compensatie zoeken in Nederland. Het is te hopen dat de Nederlandse staat hun tegemoet zal komen.’

De podcast Oorlog in het Paradijs: De Strijd om Bali vindt u hier.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer