Schrijfster Kristien Hemmerechts reconstrueert in Het verdriet van Vlaanderen de familiegeschiedenis van de tweeling Toon en Hein. Hun ouders collaboreerden met de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog. De geschiedenis van de Vlaamse broers kruist met die van Marcel Kahn, een zevenjarig jongetje dat in Auschwitz werd vergast. Hemmerechts eert hem als het gezicht van de miljoenen onschuldige Joodse oorlogsslachtoffers.
Wanneer maakte u kennis met uw held Marcel Kahn?
‘Tijdens de zoektocht die ik met Toon en Hein maakte naar het oorlogsverleden van hun familie. Eind 2017 hebben ze me daartoe in de arm genomen.’
Waarom hadden ze uw hulp ingeroepen?
‘De broers wilden getuigen om te waarschuwen voor de vreselijke gevolgen van racisme en fascisme. Het was voor hen geen geheim dat hun vader als SS’er aan het oostfront had gevochten, en dat hij na zeven jaar in de gevangenis nog altijd dweepte met Hitler. Hun moeder was secretaresse geweest van een van de belangrijkste SS’ers in België, haar broers hadden ook gecollaboreerd. Maar wat er precies allemaal was gebeurd wisten ze niet.’
Waarom hebt u hun verhaal opgeschreven?
‘Ik vind het heel belangrijk dat de Tweede Wereldoorlog en de uitwassen van het antisemitisme niet worden vergeten, zoals tegenwoordig wel lijkt te gebeuren. Persoonlijke anekdotes zoals die van Toon en Hein hebben grote zeggingskracht omdat ze het oorlogsverleden dichterbij halen en heel concreet maken.’
U strijdt tegen de vergetelheid.
‘Ik probeer mijn steentje bij te dragen. Met teksten uit Het verdriet van Vlaanderen hebben we ook een voorstelling gemaakt, waarin we een portret tonen van de kleine Marcel Kahn (1936-1944), het omgekomen broertje van een Joodse vriendin van Toon. Het publiek reageert heel heftig als het met zijn beeltenis wordt geconfronteerd. Ik ben van 1955, ik weet van de gaskamers, de kampen en de deporaties, maar ik ben zelf ook nog elke keer geschokt door de pijnlijke gewaarwording dat mooie, onschuldige kinderen zoals hij werden vermoord.’
Ik vind het heel belangrijk dat de Tweede Wereldoorlog en de uitwassen van het antisemitisme niet worden vergeten, zoals tegenwoordig wel lijkt te gebeuren.
Hoe beoordeelt u de rol van de ouders en de andere zogenoemde ‘zwarte’ familieleden van Toon en Hein?
‘Ze zijn medeplichtig, ook aan de Holocaust. Het verhaal gaat dat veel Vlamingen uit idealisme de kant van de Duitsers kozen, omdat ze eigenlijk streden voor een onafhankelijk Vlaanderen. Maar dat is een mythe. Ik weet inmiddels dat veel Vlaamse SS’ers wreder waren dan de Duitsers in België. Zo heeft een oom van de tweeling het initiatief genomen tot de beruchte razzia van Meensel-Kiezegem. Hij vond de Duitsers te laks in de strijd tegen het verzet.’
Moedig van de tweeling dat zij hun geschiedenis openbaren?
‘Absoluut. De meeste families hangen de vuile was liever niet buiten. Het is een bekend beschermingsmechanisme om de gelederen te sluiten en te zwijgen. Zo neemt mijn broer het mij niet in dank af dat ik in het boek ook over onze eigen familiegeschiedenis schrijf, terwijl ons verleden niet eens beladen is.’
Bannerafbeelding: de tweeling Toon en Hein, fragment van de cover van Het verdriet van Vlaanderen.
Alies Pegtel is historicus en journalist.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
