Home Koperen keitjes

Koperen keitjes

  • Gepubliceerd op: 18 juni 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Nelleke Noordervliet
  • 2 minuten leestijd

Toen ik in de Volkskrant las dat de Duitsers zich een beetje schamen over de nieuwe – Beierse – paus, deed dat me goed. Het was misschien geen representatieve steekproef die de correspondent had gehouden, maar toch is het een teken dat Duitsland is veranderd. Geleidelijk aan. De tijd heeft zijn werk gedaan. Maar ook de Duitsers hebben hun werk gedaan. Vrij zorgvuldig wordt er gelaveerd tussen de Scylla van een overdreven en ongeloofwaardig mea culpa over het verleden en de Charybdis van een larmoyant slachtofferschap.

Het verleden is in Duitsland nooit ver weg. Soms wordt het er wel eens wat al te hardhandig met de haren bij gesleept, maar als ze er niet koppig over zouden blijven discussiëren zouden de buren het hun ook weer kwalijk nemen. Langzamerhand is er weer ruimte ontstaan voor legitieme trots op traditie en erfgoed zonder in nationalistisch gezwatel te ontaarden. Berlijn wordt door menigeen, ook door mij, aangeprezen als een buitengewoon aangename stad om te verblijven, een stad van ruimte en rust, van kosmopolitisme en van dorpse gezelligheid, van groen en van brede straten, een stad van hoffelijkheid.

In Berlijn is architectonisch de geschiedenis van de negentiende en twintigste eeuw tot in details nog zeer leesbaar, ondanks de verwoesting van een groot deel van de stad aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. De Gedächtniskirche, kogelgaten in de huizen, musea en binnenkort ook het grote Holocaustmonument in het hart van de stad houden de herinnering aan de verschrikkingen van nazisme en communisme levend. Daarnaast laat de geschiedenis zich lezen in de fraai opgeknapte buurten van het voormalige Oost-Berlijn, in de volkomen verloederde buurten van West-Berlijn die daar direct aan grenzen, in een stuk Muur en in een lint van keien in het asfalt die aangeeft waar hij liep.

Het meest effectief en het meest ontroerend zijn voor mij de kleine koperen keitjes voor sommige huizen, te midden van de gewone keitjes waarmee de straat is geplaveid: Stolpersteine. Er staan lettertjes op: Hier wohnte Klara Winkler, geb. Wagner, 1887, deportiert und ermordert in Auschwitz 1943. Toen ze ongeveer net zo oud was als ik. Even verder twee naast elkaar gelegen koperen keitjes voor een huis. Hier Wohnte Otto Gerson, en op de andere: Hier wohnte Klara Gerson, deportiert und ermordert in Auschwitz 1943. Weer verderop: Hier wohnte Paula Bendick, in 1944 deportiert nach Theresienstadt.

Als voor elke Berlijnse jood een klein koperen keitje voor het huis ligt, zijn er vele keitjes te vinden. Het is een mooie gedachte. Dat zou in Amsterdam ook wel eens kunnen. Dag Klara, Otto, Klara, Paula. Ik heb aan jullie gedacht. Ik heb even voor jullie huis gestaan. Zonder de oorlog waren jullie nu ook allang dood geweest, maar ik denk aan jullie angst, jullie wanhoop, jullie verbijstering, jullie vernedering en jullie diepe verdriet. Het is het verleden persoonlijk gemaakt.

Nelleke Noordervliet

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer
Adolf Hitler en Francisco Franco
Adolf Hitler en Francisco Franco
Beeldessay

Franco liet Hitler in de steek 

Ideologisch had de Spaanse dictator Francisco Franco veel raakvlakken met de fascisten in Duitsland en Italië. Toch koos hij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet echt voor hen.   Het was geen geslaagde ontmoeting. Nazileider Adolf Hitler zou na afloop hebben gezegd dat hij liever een paar kiezen liet trekken dan nog een keer af te spreken...

Lees meer
De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
Artikel

India en Pakistan zijn al aartsrivalen sinds hun geboorte

De spanningen tussen kernmachten India en Pakistan liepen in de afgelopen week hoog op. Het conflict over het grensgebied Kashmir stamt uit 1947, het jaar van de opdeling van Brits-Indië. Die ging gepaard met gruwelijkheden en geweld: goede buren werden plotseling elkaar aartsvijanden. Begin juli 1947 arriveerde de Britse advocaat Cyril Radcliffe in een snikheet...

Lees meer
Militaire parade door Moskou in 2015
Militaire parade door Moskou in 2015
Artikel

Rusland vierde 9 mei niet altijd zo uitbundig. Nu moet de militaire parade de oorlog in Oekraïne rechtvaardigen

In 1945 viert de Sovjet-Unie voor het eerst de overwinning op nazi-Duitsland met een grote parade. Sindsdien is de betekenis van de wapenschouw op 9 mei verschillende keren veranderd. Tegenwoordig moet die militaire parade in Moskou vooral de oorlog in Oekraïne en het regime van president Vladimir Poetin legitimeren. ‘Ter gelegenheid van de overwinning op...

Lees meer