Veertig jaar lang leek de DDR onverwoestbaar, maar in 1989 stortte het land in één maand in. Toen Sovjetleider Michael Gorbatsjov zijn greep op het Oostblok liet verslappen, begon het regime te wankelen. Na een domme opmerking van een partijfunctionaris viel de Muur in één nacht – zonder bloedvergieten.
In de loop van 1989 is sprake van een detente in het Oostblok. Sovjetleider Michael Gorbatsjov laat de teugels vieren en in verschillende communistische landen gaan de grenzen open. De communisten moeten het veld ruimen. Terwijl zijn bondgenoten liberaler worden, wordt DDR-leider Erich Honecker strenger. Toch weet hij niet te voorkomen dat zijn land leegloopt. Ongeveer 350.000 Oost-Duitsers – bijna 2 procent van de bevolking – vluchten via andere Oostbloklanden naar West-Duitsland.
De regering houdt de schijn op. Op 7 oktober viert de DDR haar veertigste verjaardag met een indrukwekkende militaire parade. Gorbatsjov wordt groots onthaald, maar hij geeft Honecker op deze dag een judaskus. Hij verklaart dat de Sovjet-Unie de Oost-Duitse communistische partij militair niet zal bijstaan. Gorbatsjov zou de volgende waarschuwende woorden hebben gesproken: ‘Wie te laat komt, wordt door het leven bestraft.’ En hij krijgt gelijk. Tien dagen later wordt Honecker afgezet als staatschef en vervangen door Egon Krenz. Die laatste staat wel open voor hervormingen, maar is evenmin bereid de macht te delen. En daarmee tekent hij direct zijn politieke doodvonnis.
‘Gorbi, Gorbi, hilf uns!’
Op 9 oktober vindt in Leipzig de eerste grootschalige demonstratie plaats. De regering grijpt niet in, en ook niet bij latere demonstraties. Er worden leuzen geroepen als ‘Visafrei bis Hawaii!’, en: ‘Gorbi, Gorbi, hilf uns!’ Aan een van de eisen van de demonstranten geeft de regering uiteindelijk toe: vrij uitreizen wordt mogelijk. Partijfunctionaris Günther Schabowski geeft op 9 november een persconferentie waar dit bekend wordt gemaakt, alleen is hij niet zo goed op de hoogte van de precieze toedracht van de nieuwe regel. Eigenlijk zal deze pas op 10 november ingaan en moeten belangstellenden eerst een aanvraag indienen. Maar op de vraag wanneer het vrije uitreizen ingaat, antwoordt Schabowski: ‘Tsja, dat is mij ook niet verteld. […] Voor zover ik weet, is dat vanaf nu, ab sofort.’
Dat laten de Oost-Duitsers zich geen twee keer zeggen. Onder toeziend oog van de verbijsterde grenspolitie slaan ze bressen in de Muur in Berlijn. In de dagen na 9 november bezoeken 3 miljoen Oost-Duitsers de Bondsrepubliek. Er heerst een jubelstemming. Eindelijk is de gehate muur weg en is de communistische dictatuur ten einde. Niet één keer komt het tot een gewelddadige confrontatie. De DDR mag haar burgers dan nog zo wreed onderdrukt hebben, het regime valt door een fluwelen revolutie.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
