Holocaust? Wat is dat, meneer?

Een derde van de leerlingen in het voortgezet onderwijs weet niet wat de Holocaust is.

Dit blijkt uit onderzoek van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen naar het niveau van de kennis van de Tweede Wereldoorlog onder Nederlandse jongeren. De 1519 geënquêteerde leerlingen associëren de Tweede Wereldoorlog in de eerste plaats met de Jodenvervolging. Maar op de vraag ‘Wat betekent het begrip “Holocaust”?’ geeft ruim 32 procent een fout antwoord. Ook kunnen veel jongeren niet uit de voeten met termen als ‘antisemitisme’ (onbekend bij 52 procent), ‘genocide’ (67 procent), ‘verzet’ (77 procent) en ‘nationaal-socialisme’ (78 procent).

Toch stellen de resultaten onderzoeker Marc van Berkel niet teleur. ‘Jongeren weten over de Tweede Wereldoorlog veel meer dan over andere historische onderwerpen. Dit is het gevolg van actief beleid. De overheid investeert er veel geld in de herinnering levend te houden. En met succes.’ Zonder deze overheidsbemoeienis zou de kennis van de Tweede Wereldoorlog snel verdwijnen, denkt Van Berkel. ‘Na drie of vier generaties ontwikkelen mensen een ander referentiekader. Er zijn bijna geen opa’s en oma’s meer die over de oorlog kunnen vertellen. Het wordt geschiedenis. Als je er zo naar kijkt, mag je tevreden zijn dat jongeren nog zoveel weten.’

De betrokkenheid van jongeren bij de Tweede Wereldoorlog is groter dan hun kennis, blijkt uit het onderzoek. Zeven van de tien vinden dat er lessen uit kunnen worden getrokken; 86 procent is op 4 mei twee minuten stil. ‘De vraag is: wélke lessen trekken de jongeren dan en waaróm zijn ze stil? Dat gaan we hierna onderzoeken, als we de scholen in gaan en leerlingen en docenten interviewen,’ zegt Van Berkel. ‘In het geschiedenisonderwijs proberen docenten jonge mensen voor te bereiden op deelname aan een democratische samenleving. Door te leren hoe je kritisch kunt omgaan met bronnen of media en door zich in te leven in standpunten van een ander oefenen jongeren zich in burgerschapsvorming. Dat levert soms een andere kijk op het verleden op dan tijdens herdenkingen – dat is een meer gemeenschappelijk geladen, sacrale ervaring.’

Verder concludeert Van Berkel dat de herinnering aan de oorlog bij jongeren nationaal en West-Europees gekleurd is. ‘Bijvoorbeeld de rol van de Sovjet-Unie in de strijd tegen het nazisme en de Jodenvervolging in Oost-Europa zijn nagenoeg onbekend. Er zou nieuw educatief materiaal moeten komen met meer aandacht voor de internationale dimensies.’