Home Het huis van de dood – Daniel Beer

Het huis van de dood – Daniel Beer

  • Gepubliceerd op: 20 sep 2016
  • Update 25 mei 2023
  • Auteur:
    Rob Hartmans
Het huis van de dood – Daniel Beer

Enkele jaren geleden was tijdens een expositie in de Hermitage in Amsterdam een Russische kerkklok te zien die eind zestiende eeuw de bevolking had opgeroepen in opstand te komen. Als straf was de klok gegeseld, ontdaan van zijn ‘tong’ (= klepel).

Ook werd de klok naar Siberië verbannen. Er zijn van die momenten dat je beseft dat die verhalen over het ‘achterlijke’ Rusland toch ergens vandaan moeten komen.

Daniel Beer begint zijn monumentale boek over de Siberische strafkampen in de periode vóór de Russische Revolutie met het verhaal van deze klok, die eind negentiende eeuw werd ‘gerehabiliteerd’. Het bronzen gevaarte had dus meer geluk dan de ongeveer 300.000 ballingen en dwangarbeiders die op dat moment in Siberië verbleven. Bovendien had hij er niet zelf heen hoeven lopen, wat het lot was van degenen die voor de komst van de spoorwegen naar Siberië werden verbannen. Een tocht die kon variëren van drie- tot achtduizend kilometer, en die vaak twee, maar soms wel zes jaar duurde.

Met een oppervlakte van 15 miljoen vierkante kilometer was het Siberische deel van het Russische keizerrijk anderhalf maal zo groot als Europa. Nadat Rusland het immense gebied vanaf de zestiende eeuw begon in te lijven, had het systeem van verbanning en dwangarbeid een tweeledig doel. De arbeidskrachten konden bijdragen aan de kolonisering en ontwikkeling van Siberië, en tegelijkertijd werd het moederland verlost van ‘ongewenste elementen’.

Diverse gevangenen

Bij verbanning naar Siberië denken veel mensen in de eerste plaats aan politiek ballingen – de adellijke deelnemers aan de Dekabristenopstand van 1825, Poolse vrijheidsstrijders, Dostojevski, en socialistische revolutionairen als Lenin, Trotski en Stalin –, maar de overgrote meerderheid bestond uit ‘gewone criminelen’. Dat konden moordenaars zijn, maar ook landlopers, waarzeggers, mannen die hun vrouw wat al te vaak hadden geslagen, illegale houthakkers en wagenmenners die roekeloos rijgedrag hadden vertoond.

Politieke ballingen werden meestal naar een afgelegen oord gestuurd, waar ze vrij normaal konden leven en dikwijls konden ontsnappen. Maar de meeste veroordeelden moesten gruwelijk zware dwangarbeid verrichten in de onmetelijke bossen of uiterst primitieve mijnen.
 

Verschrikkingen

Naast de ontberingen waren er ook nog de lijfstraffen – geseling met knoet of berkenroede, brandmerken, het afrukken van neusvleugels – en werden lastige gevangenen soms wel tien jaar aan hun houten kruiwagen getekend.

De verschrikkingen die Beer beschrijft zijn vreselijk, en het is begrijpelijk dat er in de loop van de negentiende eeuw steeds meer kritiek kwam op het ‘achterlijke’ Rusland. Helaas werden de gruwelen na de Russische Revolutie nog veel en veel erger.
 
Rob Hartmans is historicus, vertaler en journalist.
 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Dordrecht tijdens de Sint-Elisabethsvloed
Dordrecht tijdens de Sint-Elisabethsvloed
Nieuws

Steden waren ongezond voor middeleeuwse boeren 

Toen het huidige Nederland vanaf de late Middeleeuwen verstedelijkte, nam het aantal mensen met luchtwegproblemen toe. Niet alleen in de stad, maar ook op het platteland. Dat blijkt uit het proefschrift The air we breathe, waarop Maia Casna onlangs in Leiden promoveerde. Casna onderzocht botten uit de periode 470-1850 op sporen van onder meer chronische...

Lees meer
Natuurbeschermers door Kristian Mennen
Natuurbeschermers door Kristian Mennen
Interview

‘Activisten kochten zelf natuurgebieden om ze te beschermen’

Tussen 1930 en 1960 stagneerde de natuurbescherming in Nederland. Door verschillende crises en de Tweede Wereldoorlog was de Nederlandse natuur onderaan de politieke agenda beland. In Natuurbeschermers beschrijft natuurhistoricus Kristian Mennen activisten die zich niet uit het veld lieten slaan en aandacht bleven vragen voor de Nederlandse flora en fauna.  Wanneer kwam er aandacht voor...

Lees meer
Troepen van Hamas
Troepen van Hamas
Artikel

Israël financierde Hamas: de vijanden hadden elkaar nodig

Rechtse Israëlische politici en Hamas hebben elkaar groot gemaakt, schrijft journalist Maurice Blessing. Beide partijen hadden elkaar jarenlang nodig om aan de macht te blijven. Tot voor kort ondersteunden Israëlische regeringen Hamas daarom zelfs financieel. Toen Israël in 1967 de Westoever en Gazastrook veroverde, besloot het de Moslimbroederschap te steunen, een antikoloniale beweging die zich...

Lees meer
Presentatie van het nieuwe nationaal embleem van Syrië
Presentatie van het nieuwe nationaal embleem van Syrië
Artikel

Syrië verwijst met hernieuwd symbool naar legendarische veldslag

Nu dictator Bashar al-Assad is verjaagd, presenteert Syrië een herontwerp van het nationale symbool: een gouden adelaar. Daarmee wil interim-president Ahmed al-Sharaa ‘een brug slaan tussen het verleden en de toekomst’. Met de adelaar verwijst hij naar een beroemde slag in 634 toen moslims de Byzantijnen versloegen en Damascus veroverden. Aan het begin van de...

Lees meer