Op 22 maart 1845 ondertekende Karl Marx in Brussel een document dat was opgesteld door de toenmalige Belgische staatsveiligheidsdienst, waarin hij plechtig verklaarde geen geschriften over de actuele politieke situatie uit te geven. Die verklaring was de voorwaarde waarop de jonge filosoof uit Trier zich in het neutrale België mocht vestigen. Eerder was hij uit Pruisen, dat een aanhoudingsbevel tegen hem had uitgevaardigd, en ook uit Frankrijk geweerd wegens zijn opruiende taal in allerhande pamfletten.
Marx’ verblijf in Brussel zou roemrucht worden. In die periode – hij verbleef er tot 1848 – rijpten veel van zijn idealen over de klassenstrijd en het historisch materialisme, stroomlijnde hij het communistisch gedachtegoed op internationaal vlak en schreef hij aan de hand van eerdere teksten van zijn kameraad Friedrich Engels het Communistisch Manifest. Hij verbrak daarmee niet alleen de belofte tegenover de Belgische veiligheidsdienst, maar – veel belangrijker – legde ook de fundamenten van de communistische revolutie die vele jaren later de wereld in brand zou zetten.
Er is veel bekend over Marx’ Brusselse jaren en ze krijgen van de biografen – soms tot vervelends toe – steevast veel aandacht. In Marx in Brussel wordt deze episode, op basis van die biografieën en vooral ook van de uitgegeven Briefwechsel tussen Marx en Engels, nogmaals verhaald.
De auteur doet dit met een vlotte pen. Alleen de compositorische tekortkomingen doen toch wat afbreuk aan een voor de rest aangenaam en zeer leesbaar boek. De ellenlange passages uit de briefwisseling gaan snel vervelen. En de laatste hoofdstukken, die handelen over de invloed van Marx op het politieke denken in het toenmalige België, verstoren het voornamelijk chronologisch opgebouwd verhaal. Waarom zijn die niet gewoon in de andere hoofdstukken verwerkt?
Marx in Brussel biedt een goede biografische inleiding. Wie Marx, ook in Brussel, meteen uitvoeriger wil leren kennen, gaat beter te rade bij een van zijn biografen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
