‘Het is bij ons net een zomerkamp,’ zegt een partizaan in Wit-Rusland in 1943 half lachend tegen een 14-jarige jongen die wil meevechten tegen de Duitse vijand. De knul mag mee en komt er snel achter hoe dat ‘zomerkamp’ eruitziet. Met hem beleven we in de Russische oorlogsklassieker Come and See (1985), nu eindelijk op dvd, onvoorstelbare oorlogsgruwelen.
De film is een mokerslag, die het bekende stramien van de Russische oorlogsfilm – onkreukbare Russische helden, Duitse schoften – ver overstijgt. Met bijna hallucinerende beelden sleept Come and See de kijker mee in een hellevaart, die het monster oorlog in al zijn gruwelijkheid toont. Kom en zie: dit is oorlog, schreeuwt de film uit. Op het afgrijselijke dieptepunt drijven SS’ers en Wehrmacht-soldaten, in een orgie van geweld, dorpsbewoners in een schuur en steken deze in brand. Dronken Duitsers en collaborateurs dansen van vreugde bij de verzengende brandhaard. Op de aftiteling lezen we dat 628 Wit-Russische dorpen dit lot ondergingen.
Als ik alles wat ik wist en de hele waarheid had laten zien, zou zelfs ik de film niet hebben kunnen aanzien.
– Regisseur Elem Klimov over de oorlogsverschrikkingen in zijn meesterwerk Come and See.
Aan alles in Come and See is voelbaar dat regisseur Elem Klimov (1933-2003) weet waarover hij het heeft. Niet vreemd, want als jochie maakte hij de oorlog mee in Stalingrad. Die persoonlijke betrokkenheid én Klimovs geweldige filmtalent hebben geleid tot een meesterwerk. Het was er bijna niet gekomen, want de autoriteiten zagen in het script een ‘esthetiek van vuiligheid’ en hielden de verfilming acht jaar (!) tegen. In 1984 kon Klimov eindelijk zijn meesterwerk maken. In Rusland waaide toen een andere wind en Come and See won een jaar later op het filmfestival in Moskou de prijs voor beste film.
Jos van der Burg is redacteur bij de Filmkrant.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
