Eva Rovers schreef biografieën van Helene Kröller-Müller en Boudewijn Büch. Ze bewondert de moed van de Amerikaanse burgerrechtenactivist Rosa Parks. Parks komt voor in Rovers nieuwe boek Practivisme. Een handboek voor heimelijke rebellen, dat in mei verschijnt.
Wanneer maakte u kennis met Rosa Parks?
‘Ik denk op de middelbare school, maar ze kwam echt onder mijn aandacht toen ik onderzoek deed voor mijn pamflet Ik kom in opstand, dus wij zijn (2017). Geïnspireerd door Albert Camus beschrijf ik de mechanismen die schuilen achter succesvol burgerverzet, en zodoende stuitte ik op Rosa Parks (1913-2005). Zij verzette zich in 1955 tegen de segregatie in Alabama door als zwarte vrouw te weigeren haar zitplaats in de bus af te staan aan een witte medepassagier.’
Wat raakte u in haar verhaal?
‘Tot mijn verrassing was haar weigering niet de actie van een willekeurige vrouw, en was die busboycot geen spontane actie, zoals het verhaal gaat. Parks was al jarenlang actief lid van de National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) en goed op de hoogte van de pogingen van de NAACP om de segregatie aan te vechten. Wat in de overlevering het spontane verzet lijkt van een “eenvoudige” burger, was in werkelijkheid een actie van een politiek bewuste vrouw die kon plaatsvinden dankzij voorbereiding van de NAACP.’
Parks laat zien dat zwarten het systeem kunnen veranderen
Haar daad van verzet was gescript?
‘Nee, dat niet. Maar het bestaande beeld: een vrouw weigert op te staan, burgers komen spontaan massaal in opstand en een jaar later is de rassensegregatie ten einde, is ook te simpel.
Een paar maanden voor Parks’ arrestatie was een 15-jarig meisje om dezelfde reden gearresteerd. De NAACP wilde haar zaak gebruiken als testcase, maar zij bleek niet van onbesproken gedrag. Toen Parks werd gearresteerd besefte de NAACP dat zij wel de ideale kandidaat was en vroeg haar daarom om haar arrestatie aan te vechten. Parks wist hoezeer ze haar zaak nodig hadden; ze ging dus in hoger beroep en werd het gezicht van de busboycot. Het was dus zeker geen eenvoudige spontane actie.’
Wel een heldin?
‘Ik vind haar juist heldhaftiger, omdat zij niet de “vermoeide vrouw” was die onbedoeld een boycot ontketende, maar iemand met eigen ideeën over geweldloos verzet, die zich door haar vrijwilligerswerk bovengemiddeld bewust was van het gevaar van haar actie. Haar verhaal illustreert wat Camus over opstand schrijft: dat het individueel en collectief tegelijk is. De NAACP en Parks hadden elkaar nodig; samen lieten zij de zwarte gemeenschap beseffen dat die sterk genoeg was om het systeem te veranderen.’
Alies Pegtel is historicus en journalist.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
