De recente kloppartijen op homo’s en afvalligen zijn naar we moeten aannemen moreel geïnspireerd. Met andere woorden: de daders doen het niet graag, zij voelen zich ertoe genoodzaakt. Iemand moet de tollenaars uit de tempel ranselen. Ja, bijna krijg je het gevoel dat ze zich opwerpen als martelaren voor het goede doel. Het is een groot offer dat ze brengen. Lijfelijk contact met homo’s en afvalligen, ook al is het maar in de vorm van een klap, een schop of een duw, blijft lijfelijk contact met een besmettingshaard. Daar moeten we niet licht over denken. Maar in het kader van de integratie zijn ze bereid heel ver voor ons te gaan. Ridders van de zuivere moraal, beschermers van hun heilige rechtsorde.
Over het algemeen zijn plegers van geweldsdelicten impulsieve Rambo’s met een overbloezend ego en geen greintje empathie. Die denken niet eens na over goed en kwaad. Maar we kennen in de recente geschiedenis ook andere hardhandige optredens, geïnspireerd door een krachtige overtuiging, nog even afgezien van de onbaatzuchtige moorden gepleegd door Volkert en Mohammed.
Ik herinner me een knokploegje mariniers dat in 1970 of daaromtrent met grote instemming van het door en door fatsoenlijke dagblad De Telegraaf, dat ook in de oorlog zo door en door fatsoenlijk was geweest, de zogenoemde Damslapers van het nationaal monument afsloeg. Voor ons. Uit morele verontwaardiging. Voor de 40-minners onder u: Damslapers waren vredelievende, langharige, blowende, gitaarspelende en liefde bedrijvende jongeren die nog geen vlieg kwaad deden en louter wazig naar Lucy in the Sky with Diamonds lagen te kijken. Wel ongewassen natuurlijk.
Ik herinner me ook een volksgericht in de christelijke enclave Staphorst in 1961. Twee overspeligen werden op een kille novemberavond op een mestkar door het dorp gereden en beschimpt. Voor de aardigheid heb ik weer eens opgezocht waarover dat eigenlijk ging en hoe we daar toen op reageerden, om te zien wat er is veranderd in de afgelopen decennia en wat hetzelfde is gebleven.
Het houden van volksgerichten was in Staphorst vrij normaal. De wraakoefeningen speelden zich af binnen de autochtone Staphorster gemeenschap. Jonge huwbare mannen wierpen zich op als de sterke arm van de ongeschreven morele wet en voerden ter bestraffing van laakbare daden tamelijk onschuldige rituelen uit, voortgekomen uit oude gewoonten en door iedereen goedgekeurd.
De laakbare daden waren bijvoorbeeld het niet nakomen van trouwbeloften ondanks bezwangering van vriendin (geslachtsverkeer vóór het huwelijk mocht!), overspel, trouwen buiten je leeftijdsklasse, precies allemaal zaken die ook door de benepen burgerij in de rest van Nederland werden afgekeurd. De zondaars ondergingen de ‘straf’ meestal gelaten, waarna alles vergeven en vergeten was en men zijn plaats in de gemeenschap weer innam. Ook de twee overspeligen van 1961 – hoewel niet blij met de rondrit – hebben er geen psychisch trauma van overgehouden.
Het meest traumatisch voor het dorp was de plotselinge aandacht van de pers. Staphorst stond opeens in het brandpunt van de (inter)nationale belangstelling. De verontwaardiging over ‘middeleeuwse toestanden’ werd breed uitgemeten. Het was een volksgericht over een volksgericht.
Zoals er volgens de Staphorster folklore een vorm van straf was binnen een gesloten gemeenschap, zo is ook eerwraak een binnen een gesloten gemeenschap aanvaard systeem van vergelding. Maar hoe onschuldig komt ons de mestkar van Staphorst nu voor, vergeleken bij de moord op vrouwen en mannen die de familie-eer bezoedelen. En hoeveel bedreigender zijn de strafexpedities jegens homo’s en afvalligen.
De grenzen van de gesloten gemeenschap worden overschreden. Het is alsof de Staphorster ‘padjongens’ alle overspeligen in Nederland op de mestkar laden. Bij het oordeel over moslimfundamentalisme wordt wel eens verwezen naar onze ook niet zo zachtzinnige christenfundamentalisten. De vergelijking is sussend bedoeld. Hoe verwerpelijk de gewoonten binnen een minderheidsgroep ook kunnen zijn, nog verwerpelijker is het wanneer die groep zijn abjecte erecode aan de meerderheid komt opleggen door middel van geweld.
Nelleke Noordervliet
Dit artikel is exclusief voor abonnees
