Steeds moet het onderwijs op de schop
Tot 1800 was het Nederlandse onderwijs een onsamenhangend allegaartje van scholen met elk een eigen aanpak. Maar in de loop van de negentiende eeuw veranderde dat. De overheid begon zich met het onderwijs te bemoeien en eisen te stellen. Ondertussen dachten pedagogen na over de manier waarop de jeugd het best kon worden opgevoed en onderwezen. Heel populair was het boek van schrijfster Ellen Key, De eeuw van het kind (1903). ‘De tijd zal komen, waarin het kind als heilig beschouwd zal worden,’ zo voorspelde zij. Hoe waar zouden haar woorden blijken. In deze periode kwam de reformpedagogiek op, die de belevingswereld van het kind centraal stelde. Kinderen moesten niet meer klakkeloos stampen, maar ‘leren leren’.
In zijn geschiedenis van het Nederlandse onderwijs laat Piet de Rooy zien hoe de reformpedagogiek in de twintigste eeuw een verbond aanging met twee andere opvattingen. Het onderwijs moest voor gelijkheid zorgen én excellentie bevorderen. Maar hoeveel beleid politici ook maakten en hoeveel theorieën de pedagogen ook bedachten, de resultaten waren altijd ongeveer hetzelfde. Toch bleef de vernieuwingsdrift onveranderd groot. Een ondoorzichtig geheel van sectorraden, belangenorganisaties, platforms en projectbureaus verhief vernieuwen tot een waarde op zich. Schrijver en onderwijzer Theo Thijssen verzette zich al in 1926 tegen de ‘pedagogiese kwakzalverij’ van de deskundologen. De leerkrachten waren het met hem eens, maar beleidsmakers hebben nooit willen luisteren.
Mirjam Janssen is historicus en journalist.
Een geschiedenis van het onderwijs in Nederland
Piet de Rooy
352 p. Wereldbibliotheek, € 22,99
Dit artikel is exclusief voor abonnees
