Dwaze moeders

Elke donderdagmiddag om 15.30 uur lopen op de Plaza de Mayo in Buenos Aires de Dwaze Moeders met de witte hoofddoekjes hun rondjes. Ze willen weten waar hun kinderen en kleinkinderen of hun broers en zussen zijn gebleven.

Ze willen degenen die verantwoordelijk zijn voor hun verdwijning doen berechten. Onder het bewind van Videla – Argentinië werd van 1976 tot 1983 door een militaire junta geregeerd – zijn politieke tegenstanders zonder vorm van proces gevangengezet en vermoord. Hun kinderen, zeker als het baby’s waren, werden aan militairen weggegeven.

In 1977 begonnen de moeders met hun actie. Ze stelden alleen maar de vraag: ‘Waar zijn ze?’ Hun eenvoudig protest werd een voorbeeld voor velen. De junta probeerde de moeders aanvankelijk het zwijgen op te leggen, maar moeders zet je niet zomaar gevangen. Een moeder is bijzonder. Ze is onaantastbaar. Haar emoties zijn altijd zuiver. De generaals lieten het wel uit hun hoofd op de Plaza de Mayo een bloedbad aan te richten. De wereld keek op hun vingers. In Nederland (en vele andere landen) werden steuncomités opgericht. Liesbeth den Uyl en Mies Bouhuys trokken de kar.
 

De beulen zijn nog onder de Argentijnen

Ik zag onlangs in Buenos Aires de Dwaze Moeders. De grote 24-uurs marsen houden ze niet meer. Maar nog wel lopen ze elke donderdagmiddag hun rondjes. Nu al dertig jaar. De moeders zijn oud geworden. De kinderen zijn niet gevonden. Van een aantal weet men inmiddels wat er met hen is gebeurd. Van anderen is geen spoor meer te vinden, ook niet administratief.

De regeringen die op de junta volgden, hebben ten dele hun best gedaan gegevens boven tafel te krijgen, ten dele de doofpottactiek toegepast. Er kwam zelfs een wet die verdere vervolging van verantwoordelijke officieren onmogelijk maakte. De beulen zijn nog onder de Argentijnen. De zaak van de Dwaze Moeders is indrukwekkend.

Maar nu, na dertig jaar, is er iets meer aan de hand dan alleen het stellen van een vraag die nooit meer zal worden beantwoord. Het is een beweging met een eigen dynamiek, een eigen status geworden. De moeders, wereldberoemd, kunnen er niet meer mee ophouden. Het is niet meer een kreet van persoonlijk, hevig leed, het is in de loop van de jaren de rechtvaardiging van hun bestaan geworden. Een reden van bestaan. Een middel van bestaan.
 

Vuile Oorlog

Ook al wil men in Argentinië niet graag worden herinnerd aan de Vuile Oorlog, de Moeders – en als ze er niet in persoon zijn: de op het plaveisel geschilderde witte hoofddoekjes – zijn het permanente pijnpunt. En een toeristische attractie. Toerisme is in de haperende economie van Argentinië van steeds groter belang. De Moeders moeten blijven.

Verkopers van Dwaze-Moederssouvenirs hebben hun stalletjes neergezet rond de kring waarbinnen wordt gelopen. Bedelaars (mooie, jonge, ongewassen meisjes met ongewassen baby’s op de arm en kleine gehaaide jongens) proberen de toeristen een peso af te dwingen.

Als ik daar sta en mijn aflaat koop (een brochure en een button) bevangt me een zekere gêne. Ik hecht eraan het verleden levend te houden, zeker het onrecht niet te vergeten, maar als het gedenken van het onrecht en de tragedie uitgehold wordt tot een min of meer toeristische demonstratie die geen enkel effect meer zal sorteren behalve het continueren van het gevoel als Dwaze Moeder iemand te zijn, dan wordt mijn eigen ontroering een tikje sentimenteel, een Spoorloos-emotie.

Er liepen op de Plaza de Mayo trouwens twee stoeten: een kleine, die een spandoek droeg met daarop de eretitel Madres Fundadores: de échte Dwaze Moeders. Daarachter liep een grotere groep (ook met witte hoofddoekjes) met een veel nieuwer spandoek waarop in chocoladeletters stond Distribución de la riqueza ya! Een groep moeders die ‘een eerlijke verdeling van de rijkdom NU’ vraagt, is eerder een politieke pressiegroep in het heden dan een groep die een onrecht uit het verleden met een beroep op de universele rechten van de mens onder de aandacht wil houden.

Zo’n scheuring doet de zaak van de Moeders geen goed. Dwaas.

Nelleke Noordervliet