Rond 1800 was Athene een vervallen stad. Ontvolkt, verarmd en overheerst door de Ottomanen. Maar de gebouwen op de Akropolis hadden de tand des tijds doorstaan, al waren ze wel wat beschadigd. De Engelse Thomas Bruce, de zevende graaf van Elgin, liet gipsafdrukken maken van de prachtige beelden op het Parthenon. Maar zijn medewerkers hakten ook sculpturen uit – zogenaamd met toestemming van de autoriteiten. Deze Elgin marbles nam hij mee naar Engeland.
Dit artikel krijgt u van ons cadeau
Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en ontvangt u exclusieve nieuwsbrieven. U kunt de eerste maand onbeperkt lezen voor € 1,99. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.
Uit geldgebrek moest Elgin de sculpturen aan de staat verkopen. Zo kwamen ze terecht in het British Museum. Dat verdedigde de aanschaf van de beelden met de argumenten dat ze er tenminste goed werden geconserveerd en dat ze anders toch door de Ottomanen zouden zijn doorverkocht. De jonge dichter Lord Byron pikte dat niet en schreef een woedende aanklacht over de aanslag op het Parthenon. Hij kreeg veel bijval.
Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Duidelijk werd dat de bewondering voor de klassieke cultuur tot vernietiging ervan kon leiden. In de twintigste eeuw rakelde de Griekse Melina Merkouri, zangeres en minister van Cultuur, de roof van de Elgin marbles weer op. Deze kwestie komt aan bod in het boek van oudhistoricus Fik Meijer Schoonheid voor het oprapen. Daarin laat hij zien hoe sinds de Oudheid is gejaagd op klassieke kunst. Om te beginnen door de Romeinen zelf, die geen scrupules kenden. Als ze een volk hadden overwonnen, namen ze karrenvrachten kunst mee naar huis. Zo zijn veel Griekse voorwerpen in Italië terechtgekomen.
Toen vanaf de Renaissance de belangstelling voor de Oudheid herleefde, nam ook de roof van en de handel in klassieke kunst sterk toe. Napoleon liet oudheidkundige voorwerpen uit de Romeinse musea naar Parijs overbrengen. Tot algemene verontwaardiging; de Fransen moesten de voorwerpen na hun nederlaag dan ook teruggeven.
Ondertussen bleven de hele negentiende eeuw privéverzamelaars kunst uit de Oudheid mee naar huis nemen. De Elgin marbles zijn nog steeds in Groot-Brittannië. Het British Museum voerde lange tijd aan dat ze in Athene niet goed konden worden tentoongesteld, omdat de vervuilde lucht ze zou aantasten. Maar dat gaat niet meer op sinds in 2009 een nieuw museum op de Akropolis is herrezen. Het British Museum onderhandelt nu met de Grieken over de teruggave van de sculpturen.
