Het gebeurt niet vaak dat ik een museum voortijdig verlaat. Maar het Castello van de Italiaanse stad Rovereto kon ik na nóg een zaal niet meer aan. Dus vroeg ik een medewerker naar de uitgang. ‘Vindt u het museum niet interessant?’ informeerde ze met een bezorgde blik in de ogen.
Nee, integendeel, het museum voor militaire historie in de oude burcht is zeer doorwrocht en voorzien van heldere uitleg; zelden heb ik een completer overzicht gekregen van de misère die mensen elkaar aandoen. Het begint met zalen vol middeleeuwse hellebaarden en hakbijlen. Dan komen napoleontische frutseluniformen – kleurrijke haute couture van vroegmoderne moordlust – om via enkele bijoorlogjes aan te komen bij het begin van de twintigste eeuw. Daar gaat de expositie pas echt los.
We denken in onze contreien niet vaak aan de zuidelijke Alpen als we het hebben over de Eerste Wereldoorlog. De Somme, daar was het erg, of anders Ieper. Weinigen kennen de slagen van Isonzo, Monte Piana of Pasubio, waar Habsburgers en Italianen bepaalden waar hun grens precies ging lopen. Omdat de Oostenrijkers niet erg opschoten, kwamen de Duitsers helpen. Ze namen chloorgas mee, want dat was zo lekker efficiënt. Het effect laat zich raden.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Wat opviel in het museum, was hoe modern sommige uniformen en andere uitrustingsstukken uit de Eerste Wereldoorlog eruitzagen. Het pak waarin de vlammenwerper zich hulde was zelfs enigszins futuristisch, op een asbesthoudende manier; een pilotenhelm leek afkomstig van de rekwisietenafdeling van Star Wars. De boksbeugels – al dan niet met vlijmscherp mes eraan bevestigd – leken juist weer heel ouderwets, net als de strijdknots waar spijkers uitstaken. Volgens het uitlegbordje waren dit instrumenten voor man-tegen-mangevechten. Alsof iemand zou denken: ‘Oh, wat een handige tuingereedschappen.’
Twee van mijn boeken zijn in het Italiaans vertaald; ik was in Rovereto voor een festival over aardrijkskunde en historie in de literatuur. Maar het was vooral de geografie om mij heen die uitdrukte hoe intensief de geschiedenis in dit deel van Europa de aarde heeft omgeploegd. De berg Pasubio waarop het festival plaatsvond, vertoont tot de dag van vandaag inslagkraters. Overal zijn nog loopgraven en wandelaars vinden nog geregeld handgranaten.
Geen wonder dat Rovereto een museum kreeg over krijgskunst, de collectie lag letterlijk voor het oprapen. Een totaaloverzicht van middelen om tegenstanders te doorboren, vergassen, uiteenrijten en verbranden: een lesje industriële revolutie van het kwaad.
Maar waar bij mij het licht uitging, was de medische afdeling. Bij alle scalpels en bandages die daar waren tentoongesteld, was een foto opgehangen van een man op een stretcher wiens been wordt geamputeerd. Waarschijnlijk zonder verdoving. Te veel voor mijn gevoelige naoorlogse inborst. Dus ging ik weg voor ik zelf een brancard nodig had.
