Home De Europese Unie, een ongekend succes

De Europese Unie, een ongekend succes

  • Gepubliceerd op: 17 juni 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Maarten van Rossem

Een halve eeuw geleden, op 25 maart 1957, tekenden de ministers van Buitenlandse Zaken van Frankrijk, Duitsland, Italië, Nederland, België en Luxemburg het Verdrag van Rome, dat per 1 januari 1958 in werking zou treden. Zo kwam de Europese Economische Gemeenschap tot stand, in eerste instantie een opgetuigde douane-unie. In de afgelopen halve eeuw is die douane-unie uitgegroeid tot de Europese Unie, een zeer omvangrijke organisatie die zowel een supranationaal als een intergouvernementeel karakter heeft.

Gezien vanuit een wat ruimer historisch perspectief is de Europese Unie een ongekend succes. Staten in de Europese regio die geen lid zijn, willen dolgraag lid worden. Daarom is het ronduit zonderling dat de EU op dit moment in vele lidstaten uitgesproken impopulair is. Landen die nog niet zo heel lang geleden hemel en aarde hebben bewogen om lid te worden, klagen nu steen en been.

Polen heeft last van de schokgolf van zijn eigen versnelde modernisering, Italië verlangt terug naar de financiële gemakzucht van de lire en Nederland heeft zichzelf wijsgemaakt dat het verloren paradijs van de jaren vijftig hersteld moet worden. Zodoende verkeert de Europese Unie in een diepe crisis. Sommige zwartkijkers menen daarom dat zij weleens uiteen zou kunnen vallen.

Mij lijkt dat om een aantal redenen niet zo erg waarschijnlijk. Ten eerste heeft de EU in de loop van haar geschiedenis diverse diepe crises doorgemaakt. Na jaren van stilstand en verwarring volgde onveranderlijk een periode van verdere integratie. Ten tweede zijn de voordelen van het lidmaatschap van de Unie altijd nog aanzienlijk groter dan de nadelen. Er wordt wel veel geklaagd, maar geen enkele lidstaat heeft aangekondigd de EU op korte termijn te willen verlaten. Er is ook geen enkele lidstaat die de verdere ontwikkeling van de Unie op langere termijn kan blokkeren.

In die zin is de Nederlandse tegenstem in het referendum van juni 2005 historisch gezien slechts geneuzel in de marge. Nederland is een kleine lidstaat te midden van 27 andere lidstaten. De Europese Unie is niet afhankelijk van Nederland, terwijl Nederland in economisch opzicht volstrekt niet zonder de EU kan. We doen er verstandig aan constructief mee te werken. Zelfs Frankrijk kan het zich op termijn niet veroorloven zichzelf te marginaliseren.

Stagnatie van het institutionele integratieproces van de Europese Unie zou ook te betreuren zijn, omdat de Unie op dit moment het interessantste en meest voorbeeldige samenwerkingsverband van nationale staten is. De EU is veel belangwekkender en belangrijker voor de politieke toekomst van de wereld dan de Verenigde Naties, waarmee ik helemaal niet wil beweren dat die laatste organisatie van geen belang is.

Waarom is de Europese Unie zo interessant? Binnen de Unie hebben de lidstaten hun soevereine status behouden, en toch is er op tal van terreinen sprake van supranationale beleidsvorming. Het meest zichtbare voorbeeld daarvan is de euro. De Unie is een zonderlinge hybride constructie: terwijl er geen sprake is van een federale EU-regering, neemt de invloed van de Unie toch gestaag toe. Dat heeft niets te maken met de zogenoemde ‘superstaat’ die in Brussel zou ontstaan. Dat is een bezwaar van mensen die van niets weten of te kwader trouw zijn. De hele begroting van de EU is een fractie meer dan 1 procent van het brutoproduct van de Unie.

Onzichtbaar voor de oppervlakkige waarnemer groeien in de Europese Unie echter horizontale en verticale samenwerkingsverbanden op tal van terreinen. Ambtenaren op dezelfde beleidsterreinen treden direct met elkaar in contact, zonder daarbij dus te opereren via hun eigen overheden (lees daarvoor Anne-Marie Slaughter, A New World Order). Gemakkelijk wordt ook vergeten dat de Europese wetgeving altijd prevaleert boven de nationale wetgeving. De Europese Unie is een zegen!

Maarten van Rossem

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.