Over de Tweede Wereldoorlog zijn duizenden films gemaakt, maar de Eerste Wereldoorlog is er bekaaid vanaf gekomen. Het opmerkelijke verschil zal te maken hebben met de schaamte die rond de Eerste Wereldoorlog hangt. Er spreekt een nauwelijks voorstelbaar cynisme uit het gemak waarmee de strijdende partijen tijdens WO1 voor honderd meter terreinwinst duizenden soldatenlevens offerden.
In de Eerste Wereldoorlog ging de strijd om prestige, gekrenkte trots en koppigheid. Dat kostte 8,5 miljoen soldaten het leven. Alleen al op de eerste dag van de Slag aan de Somme in 1916 werden 60.000 (!) geallieerde soldaten door Duits mitrailleurvuur als poppetjes in een schiettent op de kermis weggemaaid.
Het enorme verlies leidde bij de generaals slechts tot meer verbetenheid. Er werd nog ruim vier maanden doorgevochten aan de Somme. Pas na 420.000 Britse, 200.000 Franse en 450.000 gedode Duitse soldaten gaven de generaals de strijd aan de Somme op. Daarna ging die ergens anders vrolijk verder.
Meer lezen over de Eerste Wereldoorlog? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Films over de Eerste Wereldoorlog
Het filmaanbod over de Eerste Wereldoorlog mag dan wel niet overweldigend zijn, de films díe gemaakt zijn ontbreekt het niet aan kwaliteit. Jos van der Burg, filmrecensent bij Het Parool en De Filmkrant, tipt zijn favorieten:
- All Quiet on the Western Front
Over de zinloze slachting van de Eerste Wereldoorlog maakte Lewis Milestone in 1930 het aangrijpende All Quiet on the Western Front, dat om zijn pacifistische strekking in veel landen werd verboden. De klassieker heeft als aanklacht tegen blinde oorlogszucht nog niets aan betekenis ingeboet.
Paths of Glory
In Stanley Kubricks Paths of Glory (1957) doet een Frans legeronderdeel een onmogelijke aanval op een Duitse stelling, omdat dat de promotiekansen van een generaal vergroot. Dat de operatie de levens van 8000 soldaten op het spel zet, is van geen belang. Paths of Glory maakte bijna een einde aan films over de Eerste Wereldoorlog. Het meesterwerk, dat het cynisme en de zinloosheid van de oorlog in volle gruwelijkheid toonde, kon moeilijk worden overtroffen.
- Regeneration
In de tientallen jaren na Paths of Glory werden nauwelijks nog films over de Eerste Wereldoorlog gemaakt, maar sinds een aantal jaren is sprake van een voorzichtige comeback. Een van de onbekendste, maar ook een van de beste, is Regeneration (1997) van de Engelse filmmaker Gillies MacKinnon.
De verfilming van een roman van de Engelse schrijfster en historica Pat Barker speelt zich af in 1917 in een Engels militair ziekenhuis, waar getraumatiseerde soldaten worden behandeld. Flashbacks tonen de gruwelen die zij in de Eerste Wereldoorlog hebben doorstaan. Als de soldaten weer enigszins in balans zijn, worden ze naar het slagveld teruggestuurd.
Joyeux Noël
Ook Franse filmmakers hebben de Eerste Wereldoorlog herontdekt. In Joyeux Noël van Christian Carion (2005) komt het op kerstavond op het slagveld tot onverwachte verbroedering tussen Franse, Duitse en Schotse soldaten. Dat is niet de bedoeling van de generaals, die er met executies een einde aan maken.
Un long dimanche de fiançailles
Een jaar eerder had Jean-Pierre Jeunet, de maker van de klassieker Amélie, met Un long dimanche de fiançailles de Eerste Wereldoorlog als decor gebruikt voor een intens romantische liefdesgeschiedenis.
- War Horse
Een Amerikaanse film ontbrak nog, maar in die leemte voorzag Steven Spielberg in 2011 met War Horse. Zoals de titel al aangeeft, gaat het in de verfilming van Michael Morpurgo’s gelijknamige bestseller en jeugdboek niet over het lot van soldaten, maar over dat van paarden.
War Horse is schaamteloos sentimenteel, maar de scènes op het slagveld wekken de oorlogsverschrikkingen tot leven, waarbij het oog gericht is op het paardenleed. Afgebeulde paarden trekken kanonnen door de modder tot ze erbij neervallen, worden neergeknald door mitrailleurvuur of raken verstrikt in prikkeldraadversperringen. In de Eerste Wereldoorlog kwamen 8 miljoen paarden om
Dat elke serieuze oorlogsfilm automatisch een anti-oorlogsfilm is, bewijst ook de nieuwe Duitse verfilming van Erich Maria Remarques roman Im Westen nichts neues weer. De film toont de zinloosheid van de gruwelijke loopgravenoorlog in de Eerste Wereldoorlog.
