Het Chinese volk voert oorlog tegen het coronavirus, zeggen de autoriteiten. Alle burgers moeten hun uiterste best doen deze oorlog te winnen, in het belang van de wederopstanding van China.
Dit verhaal past in een lange traditie, zegt Vincent Chang, historicus van modern China aan de Universiteit Leiden. ‘Je ziet het al sinds 1840, tijdens de Eerste Opiumoorlog. Toen werd China, dat zichzelf eeuwenlang had gezien als centrum van de wereld, geconfronteerd met sterkere westerse machten. Sindsdien is de boodschap dat China achterop is geraakt bij de westerse wereld en een inhaalslag moet maken.’ Daarbij komt een bepaald narratief met enige regelmaat terug: China staat op een kantelpunt in deze inhaalrace, en alle burgers moeten samenwerken om alle obstakels uit de weg te ruimen die dit rechtvaardige streven belemmeren.
Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Dergelijke ideeën inspireerden onder meer de nationalistische revolutionair Sun-Yatsen (1866-1925). Een vergelijkbaar verhaal klonk ook tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen de Chinezen vochten tegen de Japanse bezetter, en nadien onder Mao. ‘Tijdens de Grote Sprong Voorwaarts, rond 1960, vond Mao dat China binnen een paar jaar Engeland moest inhalen als industriemacht en vervolgens ook de VS. Dat bleek natuurlijk een utopie, maar alle Chinezen moesten op dat punt één front vormen.’
Na Mao was er tijdelijk minder te horen over inhaalslagen en kantelpunten, maar de huidige leider Xi Jinping heeft de oude slogans nieuw leven ingeblazen, zegt Chang. ‘De suggestie is dat de Chinese natie nu op het punt staat de historische inhaalrace te volbrengen – wat momenteel een stuk aannemelijker is dan onder Mao – en dat alle Chinezen mee moeten helpen om de beslissende stap te zetten.’ Daarbij klinkt veel oorlogsretoriek: alle ondermijnende krachten van buiten moeten worden bestreden en wie niet meedoet, is een verrader. Corona is een van die externe vijanden, en dat verklaart waarom Xi Jinping praat over een oorlog van het Chinese volk tegen het virus.
Corona en Japanners
De ‘oorlog’, de ‘strijd’, het ‘gevecht’ tegen corona – dat soort termen gebruikt de Communistische Partij graag. Haar leiders leggen een verband met de oorlog tegen Japan van 1937-1945, toen de Chinezen uiteindelijk de Japanse bezetter verjoegen. Dat moeten ze nu ook doen met het coronavirus. ‘Opmerkelijk genoeg wordt ook de samenwerking tussen de communisten en de nationalisten tijdens die oorlog weer aangehaald,’ zegt Chang. Lang werd er niet over de rol van de nationalisten gepraat en werden alleen de communisten voorgesteld als oorlogshelden. ‘Maar de partij lijkt nu een inclusiever Chinees verhaal te willen vertellen, dat ook overzeese Chinezen kan aanspreken, bijvoorbeeld in Taiwan.’
