Home ‘Casanova was charlatan en vrouwenverslinder’

‘Casanova was charlatan en vrouwenverslinder’

  • Gepubliceerd op: 28 juni 2017
  • Laatste update 14 feb 2023
  • Auteur:
    Bram van der Wilt
  • 3 minuten leestijd
‘Casanova was charlatan en vrouwenverslinder’

Giacomo Casanova (1725-1798) was een oplichter en een rokkenjager. Zijn memoires geven een prachtig beeld van Europa in de tijd van de Verlichting. Historicus Luc Panhuysen vertelt over het leven van de beruchte charlatan, en wat zijn memoires ons leren over de periode waarin hij leefde. ‘Casanova laat zien dat we de Verlichting niet kunnen bestempelen als periode van algehele vooruitgang.’

De naam Casanova staat synoniem voor rokkenjager. Maar wie was de historische persoon Giacomo Casanova?
‘Een rokkenjager was Casanova zeker, een vrouwenverslinder zelfs. Hij veroverde de ene na de andere dame en had een onblusbaar libido. Casanova kwam uit Venetië, waar hij in 1755 op dertigjarige leeftijd gevangen werd gezet voor het oplichten van allerlei rijke prominenten met zijn occulte trucs. Hij wist op spectaculaire wijze te ontsnappen uit de gevangenis, maar moest toen ook zijn geboortestad ontvluchten. Als banneling trok hij vervolgens door Europa, waarbij hij alle belangrijke hoofdsteden en hoven aandeed.’

Wat maakt onderzoek naar Casanova zo interessant?
‘Aan het eind van zijn leven publiceerde Casanova zijn twaalfdelige memoires Histoire de ma vie. Hij doet daarin verslag van zijn reizen door Europa, waarbij hij als een echte Casanova uiteraard vooral aandacht besteedt aan zijn amoureuze veroveringen. Maar ook andere onderwerpen komen aan bod, waardoor de memoires een prachtige historische bron zijn. Ze geven een duidelijk beeld van het Europa van de Verlichting, toen vooral de hogere standen van de samenleving in de ban waren van de Franse filosofen. Casanova voerde tal van gesprekken met vooraanstaande personen over de filosofie van de Verlichting.’

Wat leert het verhaal van Casanova ons over de tijd van de Verlichting?
‘Wij hebben vaak het idee dat in de Verlichting iedereen uit de bovenste laag van de samenleving rationeel ging denken. Dat is tot op zekere hoogte zo, veel mensen waren bekend met het gedachtengoed van de Franse filosofen. Tegelijkertijd was er echter nog heel veel achterlijkheid. Het feit dat Casanova als charlatan zo succesvol kon zijn bewijst wel hoeveel mensen zich nog lieten oplichten door show en trucs. Dit laat zien hoeveel facetten zo’n historische periode heeft. We kunnen de Verlichting niet bestempelen als een periode van algehele vooruitgang. De curve van menselijke vooruitgang is geen rechte lijn omhoog.

Casanova was een zogenaamde libertijn. Het libertinisme was een leefwijze die sommige jongemannen in de achttiende eeuw aanhingen, waarbij zij geluk nastreefden door voortdurend op zoek te gaan naar zintuigelijke prikkels. Voor sommigen was dat eten of drinken, voor Casanova was dat seks. Hij was een waar erotomaan atleet. In zijn memoires is ook te lezen hoe Casanova worstelde met zijn eigen ouder worden. Zijn lichaam was zijn vehikel voor geluk, toen hij ouder werd merkte hij dat het moeilijker werd om zijn romantische veroveringen voort te zetten.’

Casanova wist dus hoe hij zijn eigen geluk moest consolideren, maar ging dat niet ten koste van het geluk van anderen?
Ondanks alle verhalen over oplichterij is Casanova toch sympathiek te noemen. Uit zijn memoires komt duidelijk naar voren dat hij nooit wilde dat zijn eigen geluk het geluk van anderen in de weg stond. In het geval van de schatrijke vrouw die hij jaren oplichtte en uitbuitte dacht hij wel erg pragmatisch. Hij was ervan overtuigd dat als híj de vrouw niet zou misbruiken, iemand anders dat wel zou doen. Hij had er geen problemen mee om de vrouw te straffen voor haar stupiditeit. De moraal van Casanova was bij tijd en wijlen enigszins amoebe-vormig: hij wist deze vaak compleet naar zijn eigen behoeften te plooien.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer