Bill Cody, beter bekend als Buffalo Bill, was aan het begin van de twintigste eeuw misschien wel de beroemdste Amerikaan ter wereld. Met zijn Wild West-shows schiep hij een beeld van de heroïsche cowboy en de tragische indiaan dat de populaire cultuur blijvend bepaalde.
Het leven van William Frederick Cody is omgeven door een web van mythes, die hij voor een groot deel zelf verzon. Boven alles was hij een man van stoere avonturen en sterke verhalen. Zijn onuitputtelijke bron van inspiratie was de trek naar het westen, die zich tijdens zijn jeugd om hem heen voltrok.
Cody werd in 1846 geboren in een blokhut in Iowa, vlak bij de Mississippi, waarachter toen nog een volstrekt onontgonnen en vrijwel onbekende wildernis lag. Maar nadat in 1849 de goudkoorts aan de westkust was uitgebroken, trokken eindeloze karavanen met huifkarren vanuit knooppunt Chicago voorbij. Ook het gezin Cody werd meegesleurd in de grote volksverhuizing die de natie in beweging zette. Nadat zijn vader slachtoffer was geworden van bloedige schermutselingen over slavernij in Kansas, raakte de jonge Bill op drift en leerde hij de nieuwe ambachten van het westen kennen: goud zoeken, pelsjagen, vee drijven, paarden mennen, en als expresruiter galopperen tussen de wisselposten van de fameuze Pony Express, die de eerste doorlopende communicatie tussen de kusten verzorgde.
Hoewel historici nog steeds speculeren over de mate waarin Cody deze beroepen nu werkelijk uitoefende, is zeker dat hij uiteindelijk bij de cavalerie terechtkwam, waar hij jaren als koerier en verkenner werkte. Hij diende in het leger tijdens de Burgeroorlog (1861-1865) en raakte daarna betrokken bij de vele conflicten met indianenstammen die op de vlakten van het westen rondtrokken. In 1869 zou hij zelfs een opperhoofd van de Cheyenne-indianen, Chief Tall Bull, hebben gedood. Zijn bijnaam ‘Buffalo Bill’ verdiende Cody al op twintigjarige leeftijd door in opdracht van de spoorwegen niet minder dan 4280 Amerikaanse bizons te doden.
Bizonavonturen
De jacht op deze buffalos, zoals Amerikaanse bizons werden genoemd, was voor Cody vooral een bijverdienste en een sport. Maar voor de nomadische indianenstammen waren de bizons een belangrijke voedselbron en door al deze slachtpartijen dreigden ze uit te sterven. Vanwege zijn bizonavonturen raakte Cody nauw betrokken bij het centrale drama van de migratie naar het westen, waarvan de bizons en de indianen de onvermijdelijke slachtoffers werden.
Als bijbaan begeleidde Cody rijke toeristen van de oostkust en aristocraten uit Europa die per spoor naar het westen reisden om bizons, elanden, herten, grizzlyberen of ander groot wild te schieten. Om de ervaring voor zijn klanten nog intenser te maken regelde Cody dat ook indianen aan de tochten meededen. In volle krijgsuitdossing vertoonden zij hun kunsten met pijl en boog. Zijn grootste eer viel Cody te beurt toen groothertog Alexis, de zoon van de Russische tsaar, op een belangrijke diplomatieke missie naar de Verenigde Staten kwam. In opdracht van de legerleiding nam Cody hem vijf dagen mee op zo’n gearrangeerde expeditie.
Cody kleedde zich tijdens dergelijke jachtpartijen in stijl en droeg bij voorkeur opzichtige pakken van leer met lange slierten langs de naden, geborduurde overhemden en een sombrero boven op zijn lange haren. Ook liet hij met gevoel voor uiterlijk vertoon een snor en sikje staan. De frontier showman in hem was al vroeg ontwaakt.
Buffalo Bill zou echter een onbeduidende scharrelaar in het westen zijn gebleven als hij niet was ontdekt door de opkomende massamedia van zijn tijd. Om het groeiende lezerspubliek in de Verenigde Staten te vermaken was uitgever Beadle & Adam’s op het idee gekomen om heel kleine en goedkope romans op de markt te brengen. Deze stuiverromans brachten vaak sensationele avonturen over het westen en werden in korte tijd een enorm succes. Ze legden de basis voor het genre in de Amerikaanse massacultuur, dat zich zou verspreiden in stripverhalen, televisieseries en B-films.
In 1869 ontmoette Cody bij toeval een reizende journalist die onder het pseudoniem Ned Buntline een lucratieve handel had opgezet in dergelijke verhalen. Buntline viel meteen voor Cody’s charme en bravoure. Hij begon onmiddellijk een serieroman over de kleurrijke Buffalo Bill, die hij vulde met clichés over het westen.
Het werd een zo groot succes dat enkele jaren later toneelversies verschenen waarin Cody zelf optrad met zijn sterke verhalen, omringd door een onwaarschijnlijke stoet van onder meer revolverheld ‘Wild Bill’ Hickok, de Texaan Jack Omohundro en een heuse Italiaanse ballerina. Terwijl Cody in de zomers actief bleef als legerverkenner, stond hij in de winter op het toneel om een uitvergrote versie van zichzelf te spelen.
Little Big Horn
Cody werd onderdeel van een ware mediahype toen generaal George Armstrong Custer, die een bloedige campagne voerde tegen de prairie-indianen, in 1876 in een hinderlaag liep. Custer en zijn mannen werden door een overmacht van Sioux-, Cheyenne-, en Arapaho-indianen verslagen en gedood. (Zie voor deze gebeurtenissen ook het artikel van Geert Mak in Historisch Nieuwsblad 2012/9.)
Kranten en tijdschriften pakten breed uit om verslag te doen van deze spectaculaire nederlaag bij de afgelegen Little Big Horn-rivier in Montana, die uitgerekend op de honderdste verjaardag van de onafhankelijkheidsverklaring wereldkundig werd. Als snel circuleerden verhalen en prenten over de heroïsche ‘Last Stand’ van Custer, die al bij leven mediageniek was geweest en nu helemaal een mythische status kreeg.
Cody, die Custer persoonlijk had gekend, haastte zich terug naar zijn regiment. Met zijn toneelkleding nog aan raakte hij al een maand later betrokken bij een veldslag met Cheyenne-indianen, waarbij hij een krijger wist te doden. Hij buitte dit incident behendig uit door in hetzelfde kostuum op toneel te verschijnen in een luidruchtig kruitdampdrama dat gevuld was met geweerschoten, geschreeuw, hoefgekletter en hoorngeschal.
Daar zwaaide Cody voor een uitgelaten publiek met oorlogstrofeeën, waaronder niet alleen een buitgemaakte hoofdtooi en schild, maar ook de scalp van de verslagen indiaan. Hij gaf zijn voorstelling de veelzeggende titel Buffalo Bill’s First Scalp for Custer en haakte zo in op de legendevorming rond de onfortuinlijke generaal. Jarenlang buitte Bill Cody dit succes uit met deze combinatie van toneel en cowboykunsten.
Optredens
In 1883 bracht Cody al zijn verhalen en ervaringen samen in één grote show die hem wereldfaam zou bezorgen. Ruim dertig jaar trok hij rond met Buffalo Bill’s Wild West en van het eerste optreden in Omaha, Nebraska, tot het laatste in Portsmouth, Virginia, trok hij vele miljoenen bezoekers. In die tijd perfectioneerde hij zijn show tot een geoliede voorstelling.
Dagen voor zo’n optreden verschenen overal in de stad posters met het bekende gezicht van Buffalo Bill en de onweerstaanbare tekst ‘I am coming’. Dan arriveerden de speciale treinwagons en paradeerde de bonte optocht met cowboys, indianen en allerhande wild uitgedoste Mexicanen, Arabieren en kozakken onder veel bekijks door de straten. Op het showterrein verschenen reusachtige, met zeildoek afgeschermde tribunes die plaats boden aan 20.000 bezoekers, omringd door indianententen en een veelheid aan stands waar programmaboekjes, foto’s, hapjes en dranken werden verkocht.
De voorstelling zelf begon met de ‘Star-Spangled Banner’, dat mede door deze shows zo bekend werd dat het uitgroeide tot het officiële volkslied. Dan volgde de majestueuze entree van Buffalo Bill zelf op zijn grijze hengst, omringd door een stoet van wild gillende indianen in volle oorlogsbeschildering met gevederde hoofdtooien, cowboys met rondslingerde lasso’s en militairen in vol ornaat uit alle windstreken.
In de twee uur die volgden, werd het publiek onthaald op weergaloze paardrijkunsten, een bizonjacht, en heel veel galopperende en dansende indianen. Jarenlang bracht de vrouwelijke scherpschutter Annie Oakley het publiek in extase door als behendige pioniersvrouw van grote afstand, en vaak tijdens acrobatische toeren, flessen, sigaretten en vliegende objecten te raken.
De ware hoogtepunten van Buffalo Bill’s Wild West waren echter de grootse nagespeelde drama’s uit de geschiedenis van het westen, zoals een overval op een postkoets, een dramatische ontzetting van een door indianen belaagd pioniersgezin, en natuurlijk de laatste slag van Custer bij Little Big Horn. Vanzelfsprekend verscheen Buffalo Bill telkens in het middelpunt van de actie als redder van de in het nauw gedreven pioniers, met wie het middenklassenpubliek zich graag identificeerde. In de verhalen droeg Bill persoonlijk bij aan de ontsluiting van het westen.
Steeds meer benadrukte Bill Cody de historische authenticiteit van zijn voorstellingen. Hij vermeed opzettelijk het woord ‘show’ en presenteerde zijn Wild West als ‘America’s National Entertainment’. Na de voorstelling konden bezoekers een kloek uitgegeven exemplaar van zijn autobiografie kopen, met een verklaring van zijn bevelvoerend generaal dat zijn levensverhaal ‘scrupuleus correct’ was opgetekend.
Sitting Bull
Cody spaarde kosten noch moeiten om honderden prairie-indianen en soldaten in te huren die zelf aan de historische gebeurtenissen hadden deelgenomen. In de zomer van 1885 slaagde hij er zelfs in om Sitting Bull in dienst te nemen, het befaamde opperhoofd van de Sioux-indianen die Custer bij Little Big Horn hadden verslagen. Voor een fikse gage reed de 51-jarige Sitting Bull tijdens de uitvoeringen in de arena rond en sprak hij het publiek soms dreigend toe in het Lakota.
Sitting Bull was een historische beroemdheid en het publiek dromde samen voor zijn tent om een glimp op te vangen van de geduchte indianenleider. Hij verdiende een klein fortuin door foto’s met handtekeningen te verkopen, maar trok zich na vier maanden weer terug in zijn reservaat, gaf zijn vermogen achteloos weg aan vrienden en vreemden, en zou enkele jaren later bij een arrestatie worden gedood.
Het optreden in de gearrangeerde spektakels markeerde in feite het einde van de eens zo gevreesde indianen, en bewees het succes van de westwaartse expansie die Cody in zijn schouwspel zo effectief bejubelde. De laatsten der indianen werden geromantiseerde museumstukken die de vooruitgang van de Amerikaanse beschaving illustreerden.
Daarmee sloten de uitvoeringen van Cody nauw aan bij de wereldtentoonstellingen uit deze periode. Die etaleerden de meest geavanceerde producten van de menselijke vooruitgang en toonden tegelijk in antropologische paviljoens primitieve stammen – als terugblik op het begin van de mensheid. Terwijl de Verenigde Staten uitgroeiden tot de grootste industriële mogendheid ter wereld, bood Cody zijn publiek een mythische oorsprong van de Amerikaanse natie.
Cody’s beeld van het authentieke Wilde Westen bleek ook in Europa een daverend succes. In 1887 accepteerde hij de prestigieuze uitnodiging om op te treden voor de American Exhibition in Engeland, die samenviel met het grootscheeps gevierde gouden jubileum van koningin Victoria. De karavaan van Buffalo Bill, inclusief de 97 indianen, 180 paarden, achttien Amerikaanse bizons en tien elanden vormde in Londen een onweerstaanbaar spektakel voor de vele burgers en hoogwaardigheidsbekleders die ter gelegenheid van het regeringsjubileum in de hoofdstad waren.
Zelfs de jubilerende koningin kwam naar de voorstelling en maakte tot grote verrassing van haar landgenoten een diepe buiging voor de Amerikaanse vlag toen die de arena werd binnengedragen – een opmerkelijk gebaar van erkenning. Bij een tweede voorstelling voor de koningin sprongen de koningen van Denemarken, Griekenland, België en Saksen spontaan in de postkoets van Buffalo Bill voor een ritje door de arena.
Aangemoedigd door dit eclatante succes trok de show van Buffalo Bill de volgende jaren geregeld door Europa. Hij deed vrijwel alle landen aan tussen Spanje en Hongarije. Toen de paarden en apparatuur in Berlijn met grote efficiëntie van de treinwagons rolden, stonden tientallen Pruisische officieren met aantekenboekjes klaar om deze logistieke kunst af te kijken, en om die toe te passen op een eigen militaire tactiek van Blitzkrieg. In het Vaticaan ontving het gezelschap van Buffalo Bill de pauselijke zegen.
Cody liet Europa achter met een Wild West-koorts die nooit meer helemaal zou overgaan en een spoor van romans, striphelden en films opleverde. Ook in Nederland had hij succes. ‘Buffalo Bill, de bekende bestrijder der Roodhuiden, de koning der prairieën van de Far West’ noemde de Haarlemse Courant hem. Een optreden op het Haagse Alexanderveld moest hij wegens tijdgebrek afzeggen, maar er werden gezelschapsreizen naar Londen aangeboden, inclusief een bezoek aan ‘Buffalo Bill’s woest Amerikaansch leven’.
Vereenzaamd en berooid
Terwijl zijn bekendheid groeide, begon het persoonlijk leven van William Cody te ontrafelen. Met zijn huwelijk was het door zijn voortdurende reizen en voorliefde voor jonge variétéactrices nooit best gesteld en zijn kinderen zag hij zelden. De drankfles was meestal bij de hand en hij had vaak last van depressies.
De miljoenen die Cody verdiende met zijn voorstellingen smolten weg, ironisch genoeg mede door verkeerde investeringen in mijnbouw en onroerend goed in het westen. Zijn imperium eindigde in een faillissement en Cody stierf in 1917 volstrekt vereenzaamd en berooid in Denver. Dat hij niet vergeten was, bleek uit de stoet van 25.000 mensen en 3000 auto’s die de kist naar zijn laatste rustplaats brachten. Zijn graf werd uitgehakt in Lookout Mountain bij Denver, een locatie die toepasselijk ver over de prairies uitkijkt.
Bill Cody heeft een rijke, maar controversiële erfenis nagelaten. Die schiep een krachtige mythe over ‘roodhuiden en cowboys’ die voorgoed in de mondiale populaire cultuur voortleefde in de vorm van westerns en kinderverhalen. Hij bevestigde daarin het fatale beeld van indianen als een trots en moedig volk dat gedoemd was het veld te ruimen om plaats te maken voor een nieuwe beschaving.
Tegelijk verbond hij het Wilde Westen met kernwaarden als individualisme, leiderschap, vindingrijkheid, heldhaftigheid, onverschrokkenheid, rusteloosheid en avontuur die veel Amerikanen graag in hun eigen samenleving wilden herkennen. Hiermee is Cody een van de eerste pioniers geworden van een uiterst succesvolle Amerikaanse massacultuur die niet alleen zijn eigen natie, maar ook jong en oud in de hele wereld fascineerde.
Meer weten
Boeken
Er zijn talloze boeken over het leven van William Frederick Cody verschenen. Heel leesbaar is Joy S. Kasson, Buffalo Bill’s Wild West, Celebrity, Memory, and Popular History (2000). In 2011 verscheen een wetenschappelijke editie van Cody’s autobiografie, The Life of Hon. William F. Cody, Known as Buffalo Bill.
Sarah J. Blackstone beschrijft de theatrale logistiek van Cody’s optredens in Buckskins, Bullets, and Business. A History of Buffalo Bill’s Wild West (1986) en Louis S. Warren geeft een intelligente analyse van de optredens in Buffalo Bill’s America. William Cody and the Wild West Show (2006).
De internationale aantrekkingskracht van Buffalo Bill wordt pakkend beschreven in Robert W. Rydell en Rob Kroes, Buffalo Bill in Bologna. The Americanization of the World, 1869-1922 (2005). Het beste boek over de verbreiding van de mythe van de frontier blijft het derde deel van de trilogie van Richard Slotkin, Gunfighter Nation. The Myth of the Frontier in Twentieth-century America (1992). Een prachtig overzichtswerk over de geschiedenis van het westen is de Oxford History of the American West (1994).
Internet
De nalatenschap van Bill Cody wordt beheerd door het Buffalo Bill Historical Center in het plaatsje Cody, Wyoming, dat nog door Cody zelf is gesticht. Zijn geschriften en foto’s staan op http://www.bbhc.org.
Film
Ken Burns maakte een uitstekende documentaireserie over het Amerikaanse westen tussen 1500 en 1914: The West (1996). George Sidney regisseerde in 1950 de klassieke speelfilm Annie Get Your Gun, over de vrouwelijke scherpschutter Annie Oakley. En in Buffalo Bill and the Indians, or Sitting Bull’s History Lesson (1976) schetst Paul Newman een sardonisch beeld van een megalomane Cody. Zie voor een analyse van andere films over het westen het hierboven genoemde Gunfighter Nation.
