Home ‘Benoeming Raad van State altijd politiek’

‘Benoeming Raad van State altijd politiek’

  • Gepubliceerd op: 4 januari 2012
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Geertje Dekkers
  • 2 minuten leestijd

Leden van de oppositie hebben zich verzet tegen benoeming van Piet Hein Donner tot vicepresident van de Raad van State. De ‘onderkoning van Nederland’ moet boven de partijen staan, is het argument. Volgens critici staat Donner als voormalig minister te dicht bij het huidige kabinet. ‘De benoeming van de vicepresident van de Raad van State is al heel lang een politieke kwestie,’ zegt historicus en jurist Diederick Slijkerman, auteur van In dienst van de kroon. Vice-presidenten van de Raad van State (1814-2001) en van zijn recent verschenen proefschrift Het geheim van de ministeriële verantwoordelijkheid.

‘De Raad van State adviseert de regering. De geschiedenis ervan gaat terug tot 1531. Maar in 1814, na de Franse tijd, nam Nederland de Franse Conseil d’Etat als voorbeeld. De koning werd voorzitter en Gijsbert Karel van Hogendorp vicepresident. Van Hogendorp was een man van enorme statuur en wilde graag een vooraanstaande positie. Hij wist de functie erg breed neer te zetten. Vóór 1848 zat de vicepresident van de Raad van State bijvoorbeeld ook de ministerraad voor.

Rond de grondwetsherziening van 1848 is veel over de Raad van State gediscussieerd. De Kamer vond eigenlijk dat hij moest worden afgeschaft en de toekomst ervan hing aan een zijden draadje. Het kabinet-Donker Curtius, de koning en op de achtergrond Thorbecke hebben de Raad toen toch gehandhaafd.

In de jaren na 1848 werd het parlementaire bestel verder uitgevonden en kregen politieke partijen vorm. Benoemingen van staatsraden werden in die tijd duidelijk politiek geladen. Het werd een sport iemand van je eigen partij te benoemen als er een plaats vrijkwam. De functie van staatsraad werd een erebaantje voor iemand met connecties, na een politiek leven.

Rond dezelfde tijd, in 1861, kreeg de Raad van State de taak recht te spreken tussen burger en overheid. Die opdracht werd dus niet neergelegd bij gewone rechters, want die zouden weleens beslissingen kunnen nemen tegen het belang van de regering. De Raad van State zou zoiets als Hoog College van Staat niet doen.

Dat de Raad van State adviseert over wetgeving en recht spreekt, klopt niet met de scheiding der machten. Sinds 1861 is een aantal zaken veranderd, maar de Raad heeft nog steeds beide functies. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft in het zogenoemde Procola-arrest van 1995 bepaald dat deze dubbelrol in strijd is met de eis van een onpartijdige rechter. Sindsdien zijn er muren opgetrokken: staatsraden die recht spreken mogen niet betrokken zijn geweest bij adviezen over de desbetreffende regelgeving. Maar echt duidelijk is de situatie nog steeds niet.

Het is moeilijk iets aan de situatie te veranderen, want de Raad van State heeft altijd goed voor zijn eigen voortbestaan weten te zorgen. Dat heeft te maken met de sterke banden met de regering. In de jaren negentig heeft Ernst Hirsch Ballin geprobeerd de rechtsprekende taak bij de Raad van State weg te halen, maar dat heeft hij niet doorgezet. Daarna werd hij zelf lid en kwam hij er niet meer op terug.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer