Feiten zijn heilig, maar opinies zijn gratis. Geen wonder dat er veel meer opinies dan feiten zijn. Elke dag opnieuw waden wij er kniediep doorheen en tetteren ze ons uit duizend kelen tegemoet. Feiten zijn nauwelijks en vogue in deze rumoerige tijd, want ze zijn niet alleen heilig, maar ook schuw en schichtig. Bovendien zijn ze onbetrouwbaar, en dat weten niet alleen historici.
`Wat is een feit?’ vroeg Pontius Pilatus al, en hij bleef niet wachten op een antwoord. Laat ons derhalve hier als oefening in geschiedkundige deemoed trachten tussen het gekrakeel der opinies wat feiten bijeen te sprokkelen. Bijvoorbeeld over de redes van de universiteitsbestuurders bij de opening van het academisch jaar. Of waren het litanieën?
Enkele bestuurders repten ronduit van `een apocalyptische toekomst onder het nieuwe kabinet’, terwijl allen de bezuinigingen van 140 miljoen euro hekelden. De Leidse collegevoorzitter L. Vredenburg dreigde zelfs een deel van de universitaire kunstcollectie te verkopen en zijn Utrechtse collega J. Veldhuis wist het zeker: `Dit kabinet breekt het hoger onderwijs af.’
Tot zover de opinies; nu de feiten. Het is waar: 140 miljoen euro is een boel geld, maar het is minder dan de nieuwe Utrechtse universiteitsbibliotheek thans reeds op papier kost – nadat de kosten verdubbeld bleken vanwege de door het college verlangde `allure’ die het gebouw moest krijgen.
En het is waar: de afgelopen twintig jaar is Nederland volgens cijfers van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling geworden tot het land dat bijna het minst uitgeeft aan onderwijs in de beschaafde wereld (we staan met 4,6 procent van het bruto binnenlands product net vóór Turkije, tegenover een OESO-gemiddelde van 5,8 procent).
Maar het is evenzeer waar dat die achteruitgang niet vooral het hoger onderwijs trof. Terwijl in Nederland de financiering van het secundair onderwijs zo’n 13 procent achterblijft bij omringende landen, zijn de uitgaven voor hbo en universiteit, uitgedrukt per student, juist zo’n 23 procent hoger dan in de rest van Europa. Bovendien zijn onze investeringsuitgaven in het lager en middelbaar onderwijs veel geringer dan in het universitair onderwijs. Van alle Nederlandse onderwijssectoren zijn de uitgaven per leerling het laagst in het secundair onderwijs en het hoogst in het tertiair onderwijs.
Feit is tegelijkertijd dat de afgelopen decennia bezuinigingen zijn opgelegd aan de universiteiten. Maar feit is evenzeer dat veel van die de bezuinigingen consequent `naar beneden’ zijn doorgegeven. Deze bureaucratische reflex heeft ervoor gezorgd dat er op de universiteiten armoede heerst op de werkvloer en relatieve rijkdom aan de top.
Zo komt het dat wetenschappers moeten bedelen om potloden terwijl universiteitsbestuurders zichzelf `marktconforme’ salarissen toekennen, dat bibliotheekbudgetten verdampen terwijl public relations-afdelingen niet zelden meer personeel hebben dan een modale vakgroep, dat onderzoek verkommert terwijl er peperdure reclamebureaus worden ingehuurd om advertenties meer cachet te geven.
Niet lang geleden heeft de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling becijferd dat liefst de helft van het universitaire personeelsbudget níét besteed wordt aan onderwijs of onderzoek. Wat dit betreft zijn de Nederlandse universiteiten uniek in de wereld. Uit het bovenstaande blijkt slechts één ding: feiten zijn saai, opinies zijn goedkoop.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
