Het verschijnen van de eerste biografie van oud-minister en oud-premier Dries van Agt – de titel van het boek wordt de kijkers onthouden – heeft het wekelijkse geschiedenisprogramma van NPS en VPRO en Andere Tijden als aanleiding genomen om aandacht te besteden aan de periode 1983-1987, waarin Van Agt commissaris van de koningin was in zijn regio van herkomst, de provincie Noord-Brabant.
Op zichzelf is dit een originele keuze, want voor een niet-Brabander is het een minder bekende episode uit de loopbaan van deze licht excentrieke politicus. Jammer is alleen – en dat gemis doet zich vaker voor wanneer een uitzending van Andere Tijden een recent boek als uitgangspunt neemt – dat de bevindingen van de redactie nergens in het programma worden getoetst aan de conclusies in het boek. Het speurwerk van Andere Tijden is tenslotte de eerste keer dat het werk van de auteur(s) van het boek tegen het licht wordt gehouden, en wel op een diepgravender manier dan een recensent dat kan. Een criticus heeft domweg geen tijd om zelfs maar steekproefsgewijs het onderzoek over te doen.
In dit geval zou zo’n vergelijking met het boek des te intrigerender zijn geweest, omdat Andere Tijden de kijkers met een raadseltje laat zitten. Duidelijk werd dat Van Agts verblijf in het Provinciehuis in Den Bosch geen succes is geworden, voor hemzelf noch voor de provincie. Uit de interviews met Brabantse politici die in die jaren tegen Van Agt moesten opboksen, doemt een geloofwaardig beeld op van een autocratische bestuurder, die zonder noemenswaardig overleg met zijn politieke omgeving allerlei – merendeels vergeefse –initiatieven nam om werkgelegenheid aan te trekken en het toen nog braakliggende industriegebied Moerdijk te vullen. Dat Van Agt daarmee weerstanden opriep die zijn arbeidsvreugde uiteindelijk smoorden, is dan ook niet verbazingwekkend. Allicht werd zijn plan een kerncentrale bij Moerdijk te bouwen niet juichend ontvangen.
Toch is dit beeld in tegenspraak met het portret dat Van Agt in de uitzending van zichzelf schetst. Hij praat makkelijk voor de camera, en hij schept er behagen in zichzelf neer te zetten als de typisch Brabantse bonhomme, gedijend in een sfeer van ‘muziek, vrolijkheid en sociaal leven’, zoals hij het zelf zei. Zo was ook de sfeer binnen het provinciaal bestuur, zeggen zijn voormalige medebestuurders: hartverwarmend collegiaal – tot Van Agt erbij kwam.
Hier klopt iets niet. Neemt Van Agt nu de kijkers of zichzelf bij de neus? Is hij een volkomen ander iemand dan zoals hij zich voordoet? Andere Tijden heeft deze vraag óf niet gezien, óf bewust genegeerd. Ik wil weleens weten wat zijn biografen daarover te zeggen hebben.
Andere Tijden: Van Agt als commissaris, aflevering van donderdag 15 mei 2008. Terug te kijken op www.uitzendinggmist.nl en www.anderetijden.nl.
[korte stukjes]
Bovensmilde
In mei 1977 werd Nederland opgeschrikt door de Molukse gijzelingsacties bij De Punt en in de school in Bovensmilde. De zus van theatermaakster Elsbeth Vernout was een van de gegijzelde kinderen in de school. Over het drama werd in het dorp lange tijd gezwegen. Vernout hoopt met deze voorstelling een dialoog op gang te brengen. Centraal staat de vraag: wat is ervoor nodig om een verleden los te laten, of opnieuw een plaats te geven?
Gegijzeld! Vanaf 22 mei in diverse theaters. Info: www.elsbethvernout.nl.
Jaren veertig
In het Amsterdamse Stadsarchief draait de voorstelling Amsterdam in de jaren ’40, met unieke beelden uit de jaren veertig. Te zien is filmmateriaal van de bezetting en de bevrijding, maar ook van de naoorlogse jaren met bijvoorbeeld de inhuldiging van koningin Juliana. Een deel van de beelden is in kleur. De film werd samengesteld door Erik Willems en Gerard Nijssen, de beeldresearcher van Andere Tijden, die ook compilaties maakten van andere decennia in de twintigste eeuw. De voorstelling wordt de hele dag door herhaald en is gratis te bezoeken.
Filmzaal Stadsarchief Amsterdam. Info: http://ngz.stadsarchief.amsterdam.nl/.
Fritz Behrendt
In juni 1948 bevond politiek tekenaar Fritz Behrendt zich in het Joegoslavië van Tito. Hij werkte met een vrijwilligersbrigade aan de bouw van een snelweg van Zagreb naar Belgrado. Juist in deze periode besloot Tito te breken met de ‘broederschap van communistische landen’, de Cominform. Het luidde een periode in waarin Joegoslavië een eigenzinnige nationale en internationale politieke koers voer. Behrendt haalt herinneringen op aan deze tijd.
OVT. Zo 15 juni, 11.25 uur. Radio 1.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
