Home Dossiers Tweede Wereldoorlog Anne Frank is een nationaal merk geworden

Anne Frank is een nationaal merk geworden

  • Gepubliceerd op: 7 december 2022
  • Laatste update 21 mrt 2023
  • Auteur:
    Katinka Folmer
  • 3 minuten leestijd
Anne Frank
Hitler in de Tweede Wereldoorlog
Dossier Tweede Wereldoorlog Bekijk dossier

Het Nederlandse bedrijf Blond Amsterdam – bekend van vrolijke afbeeldingen op serviesgoed – is in opspraak geraakt vanwege een illustratie van Anne Frank. Op een kom uit de collectie ‘Hollandse Glorie’ staat het joodse meisje glimlachend tussen tekeningen van een pak hagelslag, een vlaflip en een paar schaatsen. Historicus en oud NIOD-onderzoeker David Barnouw noemt het een smakeloze actie die de groeiende Anne Frank-industrie illustreert.

Volgens de Anne Frank Stichting zou Blond Amsterdam met het servies weinig blijk geven van historisch besef en inlevingsvermogen. Ook het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) is kritisch en noemt de merchandising: ‘ontzettend ongepast’. In een online reactie laat Blond Amsterdam weten enorm te zijn geschrokken van de ontstaande ophef. ‘De serie waarin de kom is verschenen, hoort een positieve herinnering te zijn aan Hollandse taferelen en helden waar wij trots op zijn. Helaas komt dit gevoel niet bij iedereen over op de manier die wij voor ogen hadden.’

https://twitter.com/annefleurdd/status/1599756081822986240
Op Twitter ontstond ophef over het servies van Blond Amsterdam.

Het bedrijf heeft de kom per direct uit de verkoop gehaald. Een verstandige beslissing, stelt Barnouw,  die geldt als expert op het gebied van Anne Frank. In zijn boek Het fenomeen Anne Frank (2012) analyseert hij de popularisering van het inmiddels wereldberoemde meisje uit de Tweede Wereldoorlog. De commercialisering voltrok zich eerst vooral in het buitenland, maar kwam in Nederland in 2004 in een stroomversnelling door het televisieprogramma De Grootste Nederlander, waarin Anne Frank de achtste plaats haalde.

Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

 ‘Dat nu zelfs een Nederlands serviesbedrijf de behoefte voelt om Anne als een soort volksheldin te “eren,” getuigt van een nogal onhandige en commerciële poging om iets bij te dragen aan de herinneringscultuur van de Holocaust’, zegt hij.

Anne Frank is een industrie

‘Anne Frank is een nationaal merk geworden,’ aldus Barnouw. Om uit te leggen hoe groot de (economische) belangen zijn introduceerde hij de term ‘Anne Frank-industrie’. Daartoe behoren niet alleen producten als een servies, maar ook haar dagboek, de stichting, secundaire literatuur, films en series. Barnouw erkent dat zelfs zijn eigen boeken tot de industrie behoren waar hij kritisch naar kijkt.

Volgens Barnouw is de kom van Blond Amsterdam een duidelijke misser. ‘Annes slachtofferschap is geen heldhaftige prestatie die je onder Hollandse glorie schaart. Het was een gruwelijk noodlot van een vijftienjarig meisje. Dat maakt het smakeloos en ongepast.’

De kritiek dat de illustratie van het Joodse meisje te vrolijk zou zijn, vindt Barnouw minder problematisch. ‘Er bestaan tal van foto’s waar Anne stralend en lachend opstaat. Je kunt je afvragen of een droevige Anne wel op een theekopje zou mogen.’

David Barnouw is historicus en publicist. Van 1979 tot 2014 was hij onderzoeker en woordvoerder van het NIOD, het instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies.

Dossier Tweede Wereldoorlog

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Jo Corbeij op de cover van Du
Jo Corbeij op de cover van Du
Artikel

Na elke oorlog blijft niet-ontplofte munitie achter. Deze 16-jarige jongen werd daar het slachtoffer van

Polen en de Baltische staten zijn uit het internationale verdrag gestapt dat het gebruik van landmijnen verbiedt. Ze hopen zich daarmee beter te kunnen verdedigen, maar riskeren wel problemen in de toekomst. Na de Tweede Wereldoorlog veroorzaakten niet-opgeruimde landmijnen en boobytraps nog jarenlang slachtoffers, vaak onder kinderen. Zoals de 16-jarige Jo Corbeij uit Roermond. De...

Lees meer
Portret Steffie van den Oord
Portret Steffie van den Oord
Interview

‘Overlevenden van de oorlog kunnen zich echt verplaatsen in kinderen in Gaza’

In haar nieuwe boek Kinderen in oorlogstijd kijkt Steffie van den Oord  met de laatste generatie overlevenden terug op de sporen die de Tweede Wereldoorlog door hun leven heeft getrokken.

Lees meer