Anne Frank is de grootste Nederlander

Nederland kiest de Grootste Nederlander aller tijden. Volgens Historisch Nieuwsblad staat Anne Frank op de eerste plaats.

 
‘Moeder heeft de voorlopig onuitvoerbare wens geuit dat ze mijnheer Van Daans gezicht veertien dagen niet hoefde te zien,’ verzucht Anne Frank (1929-1945) op zaterdag 15 januari 1944 in haar dagboek. En in dezelfde alinea: ‘Ik vind het heel goed dat ik hier wat mensenkennis gekregen heb, maar nu vind ik het voldoende.’ 
    
Anne is dan al bijna twee jaar met haar ouders en zusje Margot, het echtpaar Van Pels, hun zoon Peter en tandarts Frits Pfeffer ondergedoken in het achterhuis – ‘Achterfort’ noemt ze het in juni 1944 spottend – van Prinsengracht 263 in Amsterdam. Al die tijd houdt ze het dagboek bij dat ze op haar dertiende verjaardag van haar ouders heeft gekregen. Op vrijdag 4 augustus 1944 worden de onderduikers verraden en opgepakt. Anne sterft door uitputting en ziekte in Bergen-Belsen. Alleen haar vader overleeft de oorlog. 
    
Anne Frank is een van de bekendste Nederlanders in Nederland en daarbuiten. De zieke kastanjeboom in de tuin van het Achterhuis haalde enkele weken geleden nog CNN. Van haar dagboek zijn zo’n 25 miljoen exemplaren verkocht, en bijna een miljoen aangedane bezoekers per jaar worden efficiënt door haar onderduikplek geloodst, langs de ‘hypersteile, echt Hollandse breekbeentrap’ waarover Anne op 9 juli schrijft als ze net in het Achterhuis is aangekomen. 
     
Voor velen is Annes dagboek de eerste en soms enige kennismaking met de jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. De aantrekkingskracht van Annes verhaal ligt deels in de duidelijkheid die haar geschiedenis biedt. Er zijn ‘goede’ joodse onderduikers en hun Nederlandse helpers. En er zijn ‘foute’ Duitsers en verraders. Ondanks de constante angst voor ontdekking is Annes leven, met haar zorgzame ouders en zusje in het afgeschermde Achterhuis, relatief veilig, zonder de chaos die veel andere onderduikervaringen kenmerkt. ‘Ik lag dubbel van het lachen,’ schrijft ze op 10 mei 1944 in haar dagboek als de poes Mouschi in de aardappelton heeft geplast. 
     
Die veiligheid biedt generaties meisjes de kans zich met haar te identificeren, vanwege herkenbare problemen als de ruzies met haar moeder, haar verliefdheid op medeonderduiker Peter en haar behoefte haar diepste gedachten met iemand te delen. ‘Het is een fantastisch maar ook zielig verhaal. Als jullie dat ook vinden zijn jullie echte Anne Frank fans,’ staat op de website Werkstukwijzer Anne Frank en de Tweede Wereldoorlog. 
     
Maar er is ook kritiek. Er zijn heel veel begaafde meisjes omgekomen, zegt de joodse gemeenschap, waarom al die aandacht voor Anne? En Anne Frank als universeel symbool van vervolging zou de massaliteit en gruwelijkheid van de holocaust geen recht doen. Daarnaast worden citaten uit het dagboek uit hun context gebruikt door iedereen die zich erin herkent. Op zaterdag 15 juli 1944 schrijft Anne dat ze nog steeds gelooft ‘aan de innerlijke goedheid van de mensen’. Deze veel aangehaalde zin maakte haar tot een bijna heilig symbool van hoop en vergeving. Maar niemand weet of ze dit geloof in Auschwitz en Bergen-Belsen heeft kunnen bewaren. 
     
Anne Frank is een van de tien Nederlanders die dit najaar in aanmerking komen voor de titel Grootste Nederlander aller tijden. Ze was geen groot staatsman, haar kunstwerken hangen niet in de belangrijkste musea van de wereld. Er is alleen een dagboek en de wetenschap dat de schrijfster met 6 miljoen anderen in een concentratiekamp is vermoord. Annes slachtofferschap is geen prestatie, maar een gruwelijk noodlot. Waarom zou een vijftienjarig meisje, dat zich op 14 april 1944 nog afvraagt of ‘iemand mijn gedaas zal interesseren’, de grootste Nederlander aller tijden worden? 
     
Een antwoord op deze vraag ligt in haar dagboek. Het werd door Anne vanaf de lente van 1944 met veel inzicht bewerkt voor publicatie. De ironische schetsen van scènes uit het dagelijks Achterhuis-leven zijn prachtig. Annes boosheid over onbegrip en kritiek van de volwassenen – ‘Ik had die twee die me daar belachelijk stonden te maken, in het gezicht kunnen slaan’ – maar ook haar levenslust en verliefdheid – ‘Himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt’ – spatten van de bladzijden. Het boek is een meeslepend verslag geworden van humor, verlangen, moed, angst en introspectie in een absurde en levensgevaarlijke situatie. 
     
Het verhaal van een intelligent, eigenwijs en vroegrijp meisje dat onder deze omstandigheden razendsnel volwassen wordt, ontroert nog elke dag mensen over de hele wereld. Zij worden niet geraakt door de dode Anne, maar door de levende. Wie het dagboek leest, weet dat Anne Frank geen eendimensionale heilige is – integendeel. Anne te reduceren tot slachtoffer, doet haar weinig recht. 
    
Al die lezers leerden dit Amsterdamse Montessori-meisje kennen, zoals zij weinig anderen kennen. Dat is Annes eigen verdienste. Dat zij vervolgens de oorlog niet overleeft, is de misselijkmakende schok die hen duidelijk maakte wat de moord op 6 miljoen joden betekent.

Kader

 Stem mee voor de Grootste Nederlander 

De komende vijf weken kiest Nederland uit tien mensen de Grootste Nederlander aller Tijden. Er kan gestemd worden tot 15 november. Dan vindt de grote finale plaats die wordt uitgezonden op Nederland 1. De komende weken zullen tien bekende ‘ambassadeurs’ hun kandidaten verdedigen in een programma van een half uur, dat iedere woensdag en zaterdag wordt uitgezonden om 22.45 op Nederland 1. Stemmen kan via www.degrootstenederlander.nl en op onderstaande telefoonnummers. 

Van de 10 finalisten mag u één naam kiezen die volgens u ‘De Grootste Nederlander’ is. 

Stemmen per telefoon:

Johan Cruijff                            0909-30.300.01

Willem Drees                           0909-30.300.02

Desiderius Erasmus                  0909-30.300.03

Pim Fortuyn                             0909-30.300.04

Anne Frank                             0909-30.300.05

Vincent van Gogh                    0909-30.300.06

Antoni van Leeuwenhoek         0909-30.300.07

Willem van Oranje                   0909-30.300.08

Rembrandt van Rijn                 0909-30.300.09

Michiel de Ruyter           0909-30.300.10 

(euro 0,35 per gesprek) 

2) Stemmen via SMS;

Toets GN spatie het nummer van uw favoriet en zend naar 9090.

Johan Cruijff                            GN 1

Willem Drees                           GN 2

Desiderius Erasmus                  GN 3

Pim Fortuyn                             GN 4

Anne Frank                             GN 5

Vincent van Gogh                    GN 6

Antoni van Leeuwenhoek         GN 7

Willem van Oranje                   GN 8

Rembrandt van Rijn                 GN 9

Michiel de Ruyter           GN 10 

 (euro 0,35 per uitgebrachte stem)